መትከል ዘይርጉጽነት ሃይዘንበርግ፡ ቀረብን ጠለብን

መትከል ዘይርጉጽነት ሃይዘንበርግ፡ ቀረብን ጠለብን

ሓደ እንተሃልዩካ እቲ ካልእ ክህልወካ ኣይክእልን እዩ። ምርጫ ሶፊ።

ሳይንሳዊ ምርምር ሰውራ ዘእተወ መትከል እዩ ነይሩ፣ ብቐንዱ ድማ ኣብ ኣድማስ እንታይ ክንዕቅን ከም እንኽእል ርግጸኛነት፣ ዘይርጉጽነት ወይ ድማ ኣብ ኣድማስ ዝርከቡ ተቐያየርትን መለክዕታትን ብኸመይ ከም እንዕቅኖም ብልክዕ ምፍላጥ ዘይምኽኣል ዘተኣታተወ እዩ።

ኣብ ፕላንክ መለክዒታት ዝርከቡ ንጥረ ነገራት ማለት ኣዝዮም ንኣሽቱ ብሓይልታት ኣዝዮም ረቀቕቲ ስለዝኾኑ ንእሽቶ ምትእስሳር ኣቀማምጣኦምን ዓቕሞምን ምንቅስቓስ ጸዓትን ይቕይር፣ ስለዚ ብዘይ ምትንኻፍ ምዕቃን ኣቀማምጣኦም ወይ ጸዓት ዓቕሞም ከይቀየርና ዘይከኣል ምኾነ፣ ንሓደ ንጥረ ነገር ከነብርሆ ኣይንኽእልን። ንምርኣይ ምኽንያቱ እቲ ንእሽቶ ጸዓት ብርሃን ጠቕላላ ጸዓት ይቕይሮ፣ እንተ ተንኪፍናዮ ድማ ምንቅስቓሱ ወይ ኩርናዓዊ ወይ መስመራዊ ናህሩ ንቕይር፣ ስለዚ ከመይ ጌርና ኢና ንእሽቶ ንጥረ ነገር ኩነታትካ ከይቀየርና ክንዕቅኖ ወይ ክንዕዘብ? ዘይክኣል። ከም ዝዕዘብ ዝፈልጥ ወዲ ሰብ ብምዕዛብ ባህሪ ወዲ ሰብ ክትዕዘብ ከም ዘይከኣል፡ ንብዙሕ ሊጋት ከይተራእየን ከይተዓዘበን ኣብ ገጠር ዝኸይድ ሰብ ምስ ዝኸይድ፡ ሓደ ሰብ ክኸይድ ከሎ ኣቃውምኡን ጽባቐኡን ይቕየር ኣብ ኒውዮርክ ኣብ ዝርከብ ሓሙሻይ ኣቨኑ እናተወዳደርካን ብኣሽሓት ሰባት እናተራእየካን፡ ሪኣሊቲ ሾው ጌርካ ነዚ ተፈጥሮኣዊ ባህሪ ክትብሎ ኣይከኣልን።

በዚ ኸኣ፡ ሓደ ኩባንያ ክሳብ እቲ ንኽሽየጥ ኣብ ዕዳጋ ኣክስዮን ዝተቐመጠሉ ህሞት ኣብ ዕዳጋ ናስዳክ ውሑዳት ትሪልዮናት ዶላር ክሽየጥ ከሎ: ኣብ ናይ ምሻጥ ደረጃ እንተሃልዩ: ዋጋታት ብተፈጥሮ ይወድቁ: ኣብ ናይ ምዕዳግ ደረጃ እንተሃልዩ ድማ ፣ ዋጋታት ብተፈጥሮኦም ክውስኹ ይኽእሉ እዮም።

ኣንፈት ምንቅስቓስ ናይቲ ትራንዛክሽን፡ ዕድጊ ይኹን መሸጣ፡ ብኡንብኡ ኣብ ንግዳዊ ደርቢ ዋጋ ይቕይሮ፡ ከምቲ ዝሸይጥ ዝለዓለ ዳግመ-መሸጣ ዋጋ፡ ወይ መሸጣ ክረክብ ስለ ዝደሊ፡ ዝገዝእ ዝወሓደ ናይ ምግዛእ ዋጋ ክረክብ ስለ ዝደሊ፡ እዚ ኣኼባ’ዚ ነቲ... ዋጋ ናይቲ ትራንዛክሽን: እቲ ዓዳጊ ወገን ዝለዓለ እንተኾይኑ እቲ ዋጋ ክውስኽ ኣለዎ፣ እቲ ዝሸይጥ ወገን ዝለዓለ እንተኾይኑ እቲ ዋጋ ክወርድ ኣለዎ።

እዚ መቕድም እዚ ብዛዕባ ዋጋ GDP፣ ብዛዕባ ዋጋ ኩባንያታት፣ ብዛዕባ ዋጋ ዋሕስ፣ ብዛዕባ ዋጋ ንብረት፣ ብዛዕባ ዝኾነ ዋጋ፣ ወርቅን ኣልማዝን ዋጋ ዘለዎም ውሑዳት ምስ ዝኾኑን ብንእሽቶ ምስ ዝቐርቡን ጥራይ እዮም ገለ ስሕተታት ንምግላጽ ዘገልግል እዩ። ብዝሕን መጠናትን፣ በዚ ምኽንያት ድማ እዩ ፌራሪ ኩሉ ግዜ ኣቐዲሙ ዝተወሰነ ቁጽሪ ናይ ነፍሲ ወከፍ ሞዴል ዘፍሪን ሓደ ካብ ሞዴላቱ ምስ ፈጠረን ኣብ ዘበገሰሉን እዋን ክፈርየሉ ዘለዎ ብዝሒ ምስ ዝውሰን ተወሳኺ ኣሃዱታት ኣይፍጠርን፣ ውጥን ሕጽረት ብምዕቃብ፣ ኣረኣእያ ተኽእሎታት ዘረጋግጽ ናይ መጻኢ ሞሳ።

ንዋሕስ ዕዳ ኣመሪካ ሓደጋ ምስ ተረድአ፡ ሩስያ ብሓደ ወገን እገዳ ኣመሪካ ኣብ ግምት ብምእታው ካብቲ ስቶክ ቦንድ ካዝና ኣመሪካ ክትገላገል ግዜ ኣይወሰደትን፡ እንተኾነ ግን ኣብ ትሕቲ መቕጻዕቲ ናይ ምምጻእ ካብ ቦንድ ኣመሪካ ብሓንሳብ ክትገላገል ኣይከኣለትን። down the price due to the Heisenberg effect, then it should get rid of it in small doses at spaced intervals, ተመሳሳሊ ብቻይና፣ ስዑዲ ዓረብ፣ ኣዝዩ ብጥንቃቐ ተገይሩ ነይሩ ድሕሪኡ ካልኦት ዓበይቲ ኣለቃሕቲ ከም በዓል ጃፓን፣ ደቡብ ኮርያ ብጥንቃቐ መጺኦም ንዋሕስታቶም ኣብ ዕዳጋ ይድርብዩ ነይሮም ናብ... ቅጽበታዊ ዋጋ ከየጥፍአ ካብኦም ምእላይ።

ብኽልቲኡ ወገን ጽቡቕ ንግዲ ይገብሩ ከምዘለዉ እምነት ክህሉ ኣለዎ፣ ሸየጥትን ዓደግትን፣ ነዚ ድማ ኣኼባ ክልቲኡ ወገን ናይቲ ትራንዛክሽን ካብ ናይ ረብሓ ጎንጺ ክድሕን ኣለዎ፣ ክልቲኦም ዓዳጊ ዋጋ ዕዳጋ ከምዝገበረ ክእመኑ ኣለዎም ከምኡ’ውን እቲ ሸያጢ ንመጻኢ ንብረትካ ካብ ኣዕናዊ ክሳራ ውሕስነት ሂቡ ወይ ኣብቲ መሸጣ ገለ መኽሰብ ከይተረፈ ረኺቡ።

ሕጊ ቀረብን ጠለብን ብመሰረት ሃይዘንበርግ: ጠለብ ዋጋ ናይቲ ምጥቃስ ይውስኽ፤ እቲ ቅድመ-ምድላው ነቲ ዋጋ ምጥቃስ የውድቖ። ዘይርጉጽነት ፓራዶክስ።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político