ክሩዝያኒዝም ወይ ክርስትና እዩ።

ክሩዝያኒዝም ወይ ክርስትና እዩ።

ሕሉፍ ምግማት ማዕረ ንመጻኢ ከቢድ እዩ።

እዚ ዝብሎ ዘለኹ ንኹሉ እቲ ካብ ኦሪት ወይ ፔንታቱክ ጀሚሩ ነቲ ጽሑፋዊ ሕሉፍ ብሉይ ኪዳን ንምስምማዕ ዝተገብረ ኤፒስተሞሎጂካዊ ጻዕሪ ኣቐዲሙ ንምትንታን እዩ፣ ምስቲ ድሒሩ ዝመጸ ጽሑፋት ኣብቲ ገና ዘይተጻሕፈ ሓድሽ ኪዳን ንምስምማዕ፣ ከምቲ ነብያት ጥራይ ክሓስብዎ ዝኽእሉ ከምኡ’ውን ገና ዘይለዓሉ ነገራት ምህላዎም ምግማት።

ነብያት ጥራይ እዮም መበቆላዊ ሓጢኣት ብኢየሱስ ክርስቶስ ንምጽዳቕ ኣድላዪ ምዃኑ ክግምቱን ከረድኡን ዝኽእሉ፣ ብዘይ እቲ ኣብ ሕሉፍ ሌዋውያን ኣይሁድነት ዝተወሰነ መስዋእታዊ መተካእታ፣ ብኣርቲፊሻል ድሕነትን ጥምቀት ዮሃንስ መጥምቕን ኣቢሉ፣ ንደቂ ሰባት ክገድፎም ዝኽእል ካብ ሄዋን ጀሚሩ ካብ መበቆላዊ ሓጢኣት ዝተፈርደ።

ካልእ ብዘይ ሓጢኣት ተወሊዳ ንኢየሱስ ብዘይ ስጋዊ ርክብ ዝጠነሰት ሰበይቲ መበገሲ ሓጢኣት ንምብጃው፡ መስዋእቲ የሱስ ንድንግል ማርያም ንምንጻህ ኣድላዪ ስለ ዘይነበረ፡ እቲ ንማርያም ዘየነጽሓ ስቕለት፡ ኣብ ክንዲ ካብ ሄዋን መበቆላዊ ሓጢኣት ምውራስ እኹል ነበረ። ናብ ማርያም ብሓጢኣታ ከተንጽሕ እምበር ብሞት ገንሸል እግዚኣብሔር ድሕነታ ዘይኮነት ብድንግልናኣ ዋልታ ክትድሕንን ክትድሕንን ኢያ።

ስለዚ፡ እዞም ኣድለይትን እኹላትን ኣምፊቦላት እዮም፡ ብዘይካ ብእምነት እቶም እቲ ቃል ጌጋ ዘይብሉን ኣብ ተጋራጫውነቱ ፍጹምን ምዃኑ ዝኣምኑ ሰባት፡ ንቅዱሳት መጻሕፍቲ ብዘይ መብርሂ ክደናገሩ ዝገብሩ።

ኣብ ኢሳይያስ ትንቢታዊ ትንቢታት እኳ ከምዘየለ ምርኣይ ን: ስም ማርያም: ስም ኢየሱስ: ሓዋርያት ሓደስቲ ነብያት ክኾኑ እዮም ዝብል ትንቢት ነቲ መበቆላዊ ምድብ ዝትክኡ ምሕላፍ ወይ ዘዕብዩን ነብያት ብሃዋርያት ድሕሪኡ ድማ ደቀ መዛሙርቲ ዝትክኡ።

ከምቲ ዝርአ፡ እቲ ንዅሎም መጻሕፍቲ መጽሓፍ ቅዱስ ንምስምማዕ ዝግበር ዘይፍጹም ምድላው ዘይፍጹማትን ብትርጉም ዝቋረጽን ይኸውን፣ በዚ ኸኣ እቲ ቀዳማይ ወግዓዊ ሃይማኖት ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ምስቲ ቀዳማይ ሰዓቢ ኣይሁድነት ኮይኑ ዝቐርብ ኣብርሃም ጥራይ ስለ ዝረአ እቲ ምትእስሳር ይጠፍእ ፣ እዚ ድማ ነቶም ካብ ኣዳም፣ ሄዋን፣ ቃየል፣ ኣቤል፣ ኖህን ካልኦት ብዙሓት ብኣምላኽ ይኹን ኣይሁድ ዝፈጠሮ ሃይማኖት ዘይብሎም፣ ምስ ጴጥሮስን ኣፖሎን ድሕሪ ጽፍዒት ተለዋዊጦም ጥራይ ዝሞቱ ዘግልል እዩ። ምስ እስጢፋኖስ ብኣጋጣሚ ይኹን ብኣጋጣሚ እታ ምስ ኣይሁድነት ዝወዳደር ዝነበረት ቀጺላ ካብ ኣይሁድነት እትቃወም ሃይማኖት ፈጢሮምዋ፣ እዚ ድማ መንገዲ ድሕሪኡ ድማ ክርስትና ዝበሃል እዩ።

ወንጌል ሰሚዖም ዘይፈልጡ ወይ ካብ ኤስያ፣ ሰሜን ኣፍሪቃን ሓደስቲ ኣህጉራትን ስለዝተነጸሉ፣ ኡስያንያ ፣ ምብራቕ፣ ኣሜሪካ፣ ኢንዶነዥያን ኩሎም እቶም ቅድሚ የሱስ ዝተወልዱን ዝሞቱን ምስቲ ዘድሊ ሃይማኖታውን መንፈሳውን ኵነታት ስለዘይሰማምዑ፡ ሓደስቲ ካብ መጽሓፍ ቅዱሳዊ ወጻኢ ዝኾኑ መመላእታ መግለጺታት ንቴሎሎጂካዊ ስነ-መለኮት ከም ኣምር ናይ... ሕቝፊ ኣብርሃምን ካልእ ስነ-መለኮታውን ትምህርታውን ተወሳኺ፤ ኣኼባታት ጉባኤታትን ኢንሳይክሊካላትን ኣብ መወዳእታ ነተን ክልተ ኣይሁዳዊ ሃይማኖታትን ኑፋቄታትን ከም ፈሪሳውያን፡ ሰዱቃውያን፡ ናዝሬት፡ ክርስትያን፡ ተቐልቂለን ንኡሳን ውድባትን ንኡሳን ሃይማኖታትን ካብ ጅርባታት ካብ ባቢሎናውያን ጀሚሮም ኣበጊሶምን ሎሚ ድማ: ካቶሊካውያን፡ ባፕቲስት እዮም። ፣ መንፈሳውያን፣ እስላማውያን፣ ጴንጠቆስጣውያን፣ ኩዕሶ በረድ፣ ዳግማይ ዝተወልዱ፣ ልዕሊ 4000 ዝተፈላለየ ትርጉማት ናይቲ ብዙሕ ፈሳስን ኣካታዕን ሓቅታት ኣሎ። መጽሓፍ ቅዱሳዊን ሓደ ሰብ መጽሓፍ ቅዱስ ከፊቱ ሓድሽ ተጋራጫውነትን ካልእ ክፍተትን ኣምፊቦሊን ኣብ ዝረኸበሉ እዋን ፈጺሙ ኣይክደክምን እዩ ኣብ ቀረባ እዋን ኣብቲ ምድንጋርን ዘይስነመጎትን ጽሑፍ ተጸጊዑ ንሓድሽ እምነት ሓድሽ ምጽዳቕ ክፈጥርን ከፍሪን ክፍትን እዩ፣ ከም ኩሎም ካልኦት ካብ... መንገዲ ናብ ኤማሁስ ካብ ጴጥሮስ ዲሊርየም ስለ ዝነበሮ፣ ጳውሎስ ኣብ ማእከል ምውጥዋጥ ሓንጎል ወዲቑ ብዘይ ዝኾነ ስብከተ ወንጌል ከይሰበኸ ብዘይ ጥምቀት ንርእሱ ስለ ዝተቐየረ ድሕሪ መንፈሳዊ ራእይ ንርእሱ ለወጠ።

መጽሓፍ ቅዱስ ንባዕሉ ኣንጻር ገዛእ ርእሱ ዝምስክር መጽሓፍ እዩ፣ ውጽኢቱ ድማ: ኤለጂ፣ ግጥሚ፣ ዛንታታት፣ ጽውጽዋያት፣ ትንቢታት፣ ሕግታት፣ ጽውጽዋያት፣ ትረኻታት፣ ደርፍታት፣ ውዳሴታት፣ ታሪኽ፣ ኤፒፋኒስ ዘስዓበ ናይ መጀመርታ ትንቢትን ፕሮጀክትን ዘይብሉ ላቢሪን ጽሑፋት እዩ። ፣ ቅዳሴ፣ ትምህርቲ፣ ዳርጋ ኩሎም ዓይነታት ስነ-ጽሑፍ ዝተሓዋወሱን መብዛሕትኡ ግዜ ዘይንጹራትን እዮም፣ ዋዛ ኣሎ፣ ትራጀዲ ኣሎ፣ ድራማታት ኣሎ፣ ስነ-ስርዓት ጾታዊ ርክብ፣ ስእለ-ጽዩፍ፣ ጀጋኑ ኣለዉ፣ ኣለዉ። ልብ-ወለዳት፡ ስለዚ ዳርጋ ንኹሉ ስፔክትረም ዓይነታት ስነ-ጽሑፍ ዳርጋ ናይ ነፍሲ ወከፍ ቅዲ ይመልእ።

ኩሉ ግዜ መበገሲኦም ክውሰን ዘይክእል ጽሑፋት ምብዛሕ፡ ምትእትታው፡ ምፍራይ፡ ምጽዳቕን ምእራምን ሰብኣዊ ምትእስሳር ኣብ ግምት ምእታው የድሊ ምኽንያቱ ጸሓፊ መብዛሕትኡ ጽሑፋት ስለ ዝጎደለን ዕለታተን ድማ ካብ ልክዕ ዕለት ፍጥረት ጀሚርካ ዕለታት ስለዘየለዋ ናይ ዓለም ንሰብ ተመራመርቲ ስነ-ፍልጠት ኣዝዩ ዝሕግዝ ዝነበረ፡ ዕለታት ፍጻመታት ከም: ልደትን ሞትን ክርስቶስ፡ ሙሴ፡ ማርቆስ፡ ማርያም መግደላዊት፡ ዝኾነ ዕለት እኳ ኣይተመዝገበን እዚ ድማ ዘይጠቅም ቁንጣሮ ስነ-ሰብኣዊ ትንተና ይገብሮ ከምኡ’ውን ስነ-ማሕበራዊ ስነ-ፍልጠት።

መጽሓፍ ቅዱስ ንታሪኽ ዘይጠቅም መጽሓፍ እዩ። ፈጠርትን ተመራመርትን ዝኾነ ቅኑዕን ጭቡጥን ታሪኻዊ ወይ ስነ-ማሕበረሰባዊ ሓበሬታ ንምውጻእ፡ ስለዚ፡ ኣዝዩ ውሑድ ፍልስፍናዊ ወይ ሃይማኖታዊ ሓበሬታ።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político