ሕቶ ስነ-ጽሑፋዊ ቅዲ

ሕቶ ስነ-ጽሑፋዊ ቅዲ

ስነ-ጽሑፋዊ ቅዲ እንታይ እዩ?

ዓይነት ስነ-ጽሑፋዊ ቅዲ ካብቲ ቀኖናዊ ሓሊፉ ኣብ መንጎ፡ ግጥሚ፡ ዛንታ፡ ዲሰርት፡ ትረኻ፡ ልብ-ወለድ፡ ዛንታ፡ ጸብጻብ፡ ግጥሚ፡ ዝርዝር፡ ነቐፌታ፡ ጸብጻብ፡ ኣርእስቲ፡ ተዘክሮ፡ ታሪኽ ህይወት፡ ልቢ-ወለድ፡ ፕሮሶዲ፡ ግጥሚ ደርፊ፡ ጸሎት፡ ደርፊ ፣ ቅኒት፣ ልዕልና፣ መዝሙር፣ ጭርሖ፣ ምስላ፣ ሃይ ካይ፣ ህቡብ ብሂል፣ ስክሪፕት፣ ስክሪፕት፣ ምስማዕ፣ ተዋስኦ፣ መዛግብቲ፤ ብሓድሽ መልክዓት ስነ-ጥበብ ተሰፊሑ፣ ብቐንዱ ሓድሽ ስእላዊ ስነ-ጥበብ ኣብ ሲነማን ቪድዮን ካልኦት ንኡሳን ቅዲታት ከም: ምዕራባዊ፣ ፖሊስ፣ ኣድቨንትሪ፣ ድራማ፣ ስግኣት፣ ራዕዲ፣ ልቢ ወለድ፣ ፍቕራዊ፣ ሳሙና፣ ተግባር፣ ውግኣት፣ ስእለ-ጽዩፍ፣ ስምዒታዊ ፣ ሙዚቃዊ ዝፈጠረ , ሃይማኖታዊ, ጋዜጠኛ, ጸሓፊ ታሪኽ, ሰነዳዊ, ቃለ መሕትት, ክውንነት, ምርኢት, ክሊፓት, ሜታ ሲነማ, ሜታ ተለቪዥን, ቴለትያትር, ኣዳራሽ, ዓይነታት, ሳይንሳዊ, ትምህርታዊ, ህጻናት, መንእሰያት, ካርቱን, ኣኒሜሽን, ፍሉይ ጽልዋ, ስለያ, ስፖርት , ውድድራት, ብድሆታት፡ ፋሽን፡ ሳይንሳዊ፡ ውድድራት፡ ውድድራት፡ ቴለሾፒንግ፡ ፍሉይ ድሌት፡ ኣውራጃውነት፡ ኮርሳት፡ መወዓውዒ፡ ምብሳል መግቢ፡ ኢደ ጥበብ፡ ክትዓት፡ ፖለቲካ፡ ወግዓዊ ፈነወታትን ካልእ ውህደት ናይዞም ዓይነት ዝተሓዋወሰ ቅዲታትን።

ንኹሉ ወይ ብኸፊል ህሉው ንዋታውን ቴክኖሎጂካውን መራኸቢ ብዙሓን ዝድግፍና ድጋፍ ክመልስን ኣብ ደረጃታት ቅዲታት ሚድያ ተመርኲሱ ባህልና ክፈትሖ ዝፍትንን ድሕሪ ኣስታት ሓሙሽተ ሚእቲ ዓመት ኣብ መጻኢ እንታይ ክኸውን እዩ?

ኣብዚ ህሞት እዚ፡ ነቶም ክሳብ ሕጂ ዘይፈልጡ፡ ኣብተን ቀዳሞት ህሞታት ምፍጣር ሲነማ፡ እቶም ቀዳሞት ፍርያት ኣብተን ናብ ፊልም ትያትር ዝተቐየሩ ኣዳራሻት ክረኣዩ ምስ ጀመሩ፡ ከም ዝነበሩ ምዝካር ኣዝዩ ኣገዳሲ ምኾነ ፣ ክልተ ኣገደስቲ ሰብ ሞያታት ምእንቲ እቲ ዝተራእየ ፊልም ብተዓዘብቲ ኣብ ውሽጢ ሲነማ ክርድኦ፤ ከምቲ ኣብ መጀመርታ መዓልታት ፊልምታት ድምጺ ምቕዳሕ ስለዘይነበረ፡ እተን ፊልምታት ቃላት ዘይብለንን ብዘይ ሙዚቃን ስለዝነበራ፡ ኩሉ ግዜ ድምጺ ናይታ ፊልም ዝህብ ፒያኒስት ነይሩ፡ እታ ፊልም ኣብ ነፍሲ ወከፍ ምርኢት ክትረአ ከላ ኣብ ውሽጢ ክፍሊ ሲነማ ብቐጥታ ይጻወት።film projection.

እቲ ካልኣይ በዓል ሞያ ድማ ነቲ ናይ ትርኢት ምልክታት ንምዝንታው ኣብኡ እዩ ነይሩ፣ ኣብኡ ድማ ነቲ ፊልም ዝከታተል ዝነበረ ተዓዛቢ ኣብ ዛንታ ናይታ ፊልም ካብ ሓደ ትርኢት ናብ ካልእ ትርኢት እናተቖርጸ ነፍሲ ወከፍ ካብ ሓደ ትርኢት ናብ ካልእ ትርኢት እናተቖርጸ ብቦታውን ብግዜን ንነብሱ ንኽረክብ ይሕግዞ ነበረ፣ ከም ስክሪፕት ራይተር ኮይኑ ይዋሳእ ነበረ፣ ስለዚ ቋንቋ ሲነማ እዩ ነይሩ። ሓድሽ፡ ምስ ምቑራጽ ንቕድሚት ብግዜን ንድሕሪትን ብግዜ ዝተሰርሐ፡ ምስ ለውጢ ኣብ ኣቀማምጣ ትርኢት፡ እዚ ኩሉ ተሓቢሩ፡ እቲ ተዓዛቢ ኣብቲ ቅልጡፍ ለውጢ ምቑራጽ ከይጠፍእ ምኽንያቱ እቲ ተፈጥሮኣዊ ቅደም ተኸተል ናይ ሓቀኛ ህይወት ፍጻመታት ስለ ዝተሰብረን... ተሓጺሮም።ኣብ ብዙሕ መዓልታት፣ ዓመታት፣ ሰዓታት፣ ኣብታ ፊልም ዝቐረቡ ትርኢታት፤ ቅድሚ ሲነማ ዝነበረ ባህሊ፡ ምስቲ ናይ መልክዕ፡ ምጥፋእ፡ ቀጻልነትን ዘይቀጻልነትን ትረኻታቱ፡ ስእላዊ ቋንቋ ናይቲ ሓድሽ ዓይነት ስእላዊ ትርኢት ንምውህሃድን ንምፍታሕ ምምሃርን የድሊ ነይሩ፤ ክሳብ ሎሚ፡ ተዓዛቢ ምትእስሳር ናይቶም ትርኢታት ፍጹም ንምርዳእ ግዜ ዘድልዮም ኣዝዮም ዝተሓላለኹ ስክሪፕት ፊልምታት ኣለዉ፡ እዚ ስእላዊ ቋንቋ ኣብ ዝምሃዘሉ ዝነበረ እዋን እሞ ሕሰብዎ!

ሽዑ እቲ ሕቶ፡ መጻኢ ተማሃሮ ስነ-ጥንቲና፡ ባህላዊ ፍርያትና ከጽንዑ፡ ቅዲታት ክፈላልዩ፡ ነቲ ሓቂ ዝነበረ ካብቲ ልቢ ወለድ ዝነበረ ክፈልዩ ከለዉ፡ ንኹሉ ቅዲታት ከመይ ጌሮም ከም ዝፈትሑን ከም ዝፈልዩን ክፈልጡ ድዮም፤ ኣብ ሓደ ሪኣሊቲ ሾው እንታይ ተግባር ከም ዝነበረ፡ እንታይ ከም ቀሊል ሓሶት፡ እንታይ ከም ምግናን፡ እንታይ ከም ኣርቲፊሻል ተንኮል ጥራይ ከም ዝነበረ፡ እንታይ ከም ዝነበረ ትርኢት፡ እንታይ ከም ምምሳል፡ እንታይ ከም ሓቂ፡ እንታይ ከም ዝፈሊ ክፈልጡ ክኽእሉ እዮም። እንታይ ልምዲ እምበር ናይ ውሑዳት ፍሉጣት ሰባት ምዝንባል ኣይነበረን፡ ናይ ስነ-ጥበባዊ ጥራይ ዝነበረ፡ ናይ ሓቂ እንታይ እዩ ነይሩ?

ባህልና፡ ህሉው ሰብኣውነትና ብኸመይ ክርድእዎ እዮም?

ብተመሳሳሊ መንገዲ ከም ቅዱስ መጽሓፍ ዝተባህለ እኩብ ዝኣመሰሉ ጥንታውያን መጻሕፍቲ ክንትርጉሞም ከለና፡ ኣብኡ ዝተሓዋወሱ ቅዲታት እንታይ ከም ዝነበሩ፡ ግጥሚ እንታይ ከም ዝነበረ፡ ቀሊል ጽውጽዋይ እንታይ ከም ዝነበረ፡ ታሪኻዊ ሓቂ እንታይ ከም ዝነበረ፡ ክንፈልጥ መዐቀኒ የብልናን። መዓልታዊ ሓቅታት እንታይ ነይሩ፡ መድረኽ እንታይ እዩ ነይሩ፡ እቲ ቅያዊ ትረኻ እንታይ እዩ ነይሩ፡ ሓቀኛ ጸብጻብ እንታይ እዩ ነይሩ?

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político