ፖለቲካዊ ባህሊ ኣሜሪካ ምፍታሕ

ፖለቲካዊ ባህሊ ኣሜሪካ ምፍታሕ

ብመሰረት ፖለቲካዊ መዝገበ ቃላት ማቴውቺ፡ ፓስኳሊን ቦቢዮን፡ ፖለቲካዊ ስርዓት ኣመሪካ፡ ንሃገር ኣመሪካ ዘካይዱ ኮንሰርት ሓይልታት ዝጸልዉን ዝውስኑን ሓይልታት ጉጅለታት ዝቖመ፡ ፖሊኣርኪ ዝብልዎም ኤሊታት ኣብ ሓደ ዘራኽብ ስብስብ ዳይናሚክስ ዝሓቖፈ እዩ። ከም ኣውቶማቲክ ፓይለት ነፋሪት።

እዚ ኮንሰርት ብዓበይቲ ስርዓታት ባንክታት፡ ብርእሰማላውያን ጽላት ነዳዲ፡ ብወተሃደራዊ ኢንዱስትርያዊ ዝተሓላለኸ ጽላት፡ ብርእሰማላውያን ናይቲ ባህላዊ ስርዓተ ምፍራይ ሙዚቃዊ፡ ምርኢትን ፊልምን ስነ-ጥበብ (ቪድዮን ፊልምን)፡ ጽላት ኣገልግሎት ባንክታት ዝቖመ እዩ። ፣ እዚ ኣወዳድባ ሓይልታት ኣብተን ክልተ ዝዓበያ ውድባዊ ግንባራት ብስም ዝስመያ: ሪፓብሊካን ፓርቲን ዲሞክራስያዊ ሰልፍን ፕሮጀክት ይግበር።

ኣብ ውሽጢ እዞም ጉጅለታት እዚኣቶም ኣርባዕተ ዋሕዚ ስነ-ሓሳባት ኣለዉ፡ እቶም ኮሚኒስታውያን፡ ማይፍላወር ኣብተን ዓሰርተ ሰለስተ መግዛእቲ ካብ ዝዓለበ ኣትሒዙ ካብ ስርዓታት ገጠር ኮሙናት ዝደሓኑ፡ ብዝንባለታት ኮሙናት ፓሪስን ተመኩሮታት ፋላናስተሪታት ኣብ ዓዲ እንግሊዝን ናይ ቅድመ-ማሕበራውያን ፎርየ፡ ሩሶን እዮም። ፣ ፋብያንን ንሳቶምን ንፕሮቴስታንትነት ምስ ገጠራዊ ሕብረት ስራሕ ማሕበረሰባትን ማሕበረሰባውን ማሕበረሰባውን ስርዓታትን ሓዋዊሶምዎ።

እቲ ካልእ ጉጅለ ድማ ነቲ ከተማዊ ከባቢ ዓበይቲ ቀላያት ኣማዕቢልዎ፣ ኣብ ከም በዓል ኒውዮርክ ዝኣመሰላ ከተማታት ምስ ማዕበል ስደተኛታት ካብ ጀርመን፣ ኢጣልያን እንግሊዝን፣ ርእሰማላዊ ሓሳባት ሒዞም መጺኦም ኣብ ዕዳጋታት ኣክስዮን ብኣክስዮን ዝተሓጽሩ ኩባንያታት ፈጢሮም ሰዓል ኮይኑ ኣመሪካዊ ከይሰርሐ ብግምት ክትህብትም ምሕላም፣ ቅልውላው 1929፣ ቁመት ግምታትን ዕብዳን ፋይናንሳዊ ፍንጣጣታትን ኣስዒቡ፤ እቲ ቀዳማይ ኣብ 1929፡ ፈጺሙ ናይ መወዳእታ ዘይከውን፡ ካብ ነዳዲ፡ ባቡር፡ ፋክተርንግ ኩባንያታትን ደላሎ ወረቐትን፡ ባንክታት ወፍሪ፡ ዕቤት ኢንዱስትሪታት ሓጺንን ባቡርን ከምኡ’ውን መካይን ምስ ፎርድ ሞተርስ ዝኣመሰሉ ብዙሓት ንግዳዊ ትካላት ዝነበሮ ግምታዊ ነበረ።

ድሕሪኡ፡ እተን ክልተ ዓበይቲ ውድባት ብውሽጣ ኣብ መንጎ ኣርባዕተ ኩሉ ግዜ ንሓድሕደን ዝጻረራ ዘይኮና ጉጅለታት፡ ምስ ጉጅለኣዊ ኣቃውማ፡ ማለት ኮሚኒስት፡ ርእሰማላውያን፡ ልኡላውያንን ግሎባሊስትን ተበታቲነን።

ኮሚኒስት ዝያዳ ዝረኣዩ ብሰብኣዊነት ዝቐንዐ ዩኒቨርሲቲታት ኣቢሎም እዮም፣ ሊበራላዊ ደሞክራስያዊ ዝንባለ ዘለዎም፤ እቶም ርእሰማላውያን ኣብተን ካብ ሶቭየት ሕብረት ንዝመጻ ኩባንያታት ናዚ ከይተረፈ ዝምውላ ብዙሕ ሃገራት ዝሓቖፋ ኩባንያታት ኣተኲሮም፡ ቻይናውያን ክገብሮ ዘይክእል ተወላዲ ቴክኖሎጂ ዘይብሉ ብኢድ ርካሽ ኦባ ጥራይ ክኣትዉ እዮም ዝብል ተስፋ ብምግባር፡ መሰረታዊ ኢንዱስትሪታት ናብ ቻይና ንኽሰጋገሩ ውርርድ ገበሩ ሪቨርስ ኢንጅነሪንግ፤ ውጽኢት ናይቲ ዘይተጸበናዮ ምስ ምግራም ምፍጣር ተወላዲን ዝተቐድሐን ቴክኖሎጂ ነቶም ኣብ ክልሰ-ሓሳባት ዋለርስታይን ብዛዕባ ስርዓት ዓለም ዝኣመኑ ፈጠርቱ ምስ ኣህጉራዊ ምክፍፋል ስራሕ ኣብ መንጎ ማእከልን ወሰንን ኣብቲ ዓለምለኻዊ ስርዓት።

እዞም ኣርባዕተ ጉጅለታት ኣብ ውሽጥን ወጻእን ነፍሲ ወከፍ ውድብ ይቃለሱን ይገጥሙን ኣብ ነፍሲ ወከፍ ዘመነ ፖለቲካ ኣመሪካ ድማ ድርብ መዐቀኒ ዝበሃል ናይ ዕድለኛነትን ጥቕሚ ስነ-ምግባርን ከም ምድንጋር ኮይኑ ይረአ፡ ብሓቂ ግን ኣብ ፖለቲካ ኣመሪካ ካብ መንገዲ ዝወጽእ ምዝውዋር ናይ እዩ። እቶም ኣብ መወዳእታ ናብ ስልጣን ዝመጹ ጉጅለታት ፕሮጀክትኦም ክጽዕኑ ዝፍትኑ፣ ኣብ እዋን ትእዛዝ እውን እንተኾነ እቶም ጉጅለታት ብቐጻሊ ነንሕድሕዶም ይዕንቅፉ፣ ሓሓሊፉ ቅትለት ይፍጸም ብቕትለት ፕረዚደንታትን ሕጹያት ፕረዚደንትን፣ ሰነተራት፣ ሓለፍቲ ሰልፍታት፣ ነጋዶ፣ ፍሉጣት ሰባት ከም ሓደ ውጽኢት ናይቲ ኣብ መንጎ እዞም ኣብ USA ንስልጣን ዝወዳደሩ ኣርባዕተ ጉጅለታት ዘጋጠመ ዘይምርድዳእ እዩ።

ምናልባት እዚ ኣገባብ ቀጻልነት ሃገራዊ ሓድነትን ቅንዕናን ክኸውን ይኽእል እዩ፡ ምኽንያቱ እቶም ኣርባዕተ ጉጅለታት ኣብ መላእ ሕብረተሰብን ህዝቢ ሰሜን ኣመሪካን ብሓደ ዓይነት መንገዲ ተዘርጊሖም ስለዘለዉ፡ እቲ ወጥሪ ካልእ ባህሪ ዘለዎ ዝመስል፡ ከም: ዓሌታዊ ፣ ባህላዊ፣ ቁጠባዊ ወይ ሃይማኖታዊ፣ ዘይምልከቶም ዘይኮኑ ግን ድማ ብሓቂ ዘገድሱ ፍልልያት ዝሓብኡ፣ ኣየኖት እዞም ኣርባዕተ ጉጅለታት እዮም መን ኣብ ላዕለዋይ ቤት ፍርዲ፣ ወይ ኣብ ፌደራል ሰኔት፣ ኣብ ባይቶ ወከልቲ፣ ኣብ... ፕረዚደንትነት ሃገር፡ ቁጽጽር ኩሉ ግዜ ውጽኢት ወጥሪ ኣብ መንጎ እቶም ኣርባዕተ ጉጅለታት ዝስዕብ እዩ፣ በዚ ምኽንያት ድማ እዩ እቲ ስርዓተ ምርጫ ኣብቲ ፍልልያት ዝወሓጠን ናይቲ ህሞት ዝበዝሐ ዝንባለ ዝወሓጠን ብእኡ ኣቢሉ ምዝውዋር ዝፈጥርን ስርዓት ምርጫ ኣውራጃታት ስልጣን ከቃልልን ከዋህልልን ዝፍትን። ንሓፈሻዊ ምርጫ ዝመርሕ ስቕ ዝበለ ኣብ ውሽጢ ኤሊት ዝካየድ ስምምዕ ፖሊሲታት።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político