کی ایہ موجود اے؟

کی ایہ موجود اے؟

فاصلیاں تے فورس سکیلاں دا موازنہ کردے ہوئے، اسی ویکھنے آں کہ الیکٹرک فورس گریویٹیشنل فورس توں 10^41 گنا زیادہ اے، لیکن الیکٹرک فورس فیلڈ الیکٹروسٹیٹک کنڈکٹر دے کجھ دس سینٹی میٹر تے ایتھوں تیکر کہ ملی میٹر دے اندر غائب ہو جاندا اے، جس دی وجہ توں الیکٹرک فیلڈ دے اثر نو ختم کرن دے لیی صرف اک نکی جہی موصل پرت دی لوڑ ہوندی اے۔

اسدے الٹ، دو چھوٹے ماساں درمیان گریویٹیشنل پھیلڈ اوہناں دے وچّ لگبھگّ ناگوار ہندا ہے، پر ایہہ سینکڑے میٹر تکّ پھیلیا ہویا ہندا ہے۔ ستارےآں تے سیارےآں دے معاملے وچ ، ایہ لکھاں کلومیٹر تے ہزاراں نوری سالاں تک مصنوعی سیارچےآں تک پھیلیا ہويا اے: وقت تے خلا وچ الگ تھلگ کمیت۔

کجھ عجیب اے۔

ایہی اثر سی جس نے فلکیاتی ریاضی داناں نو‏‏ں وقت دے نال لمے فاصلے اُتے کم کرنے والی عملی طور اُتے لامحدود تے طاقتور کشش ثقل د‏‏ی اس اسنگتی نو‏‏ں جواز پیش کرنے دے لئی ڈارک میٹر تے ڈارک فورس جداں غیر ملکی تصورات نو‏‏ں تشکیل دینے اُتے مجبور کيتا۔

کشش ثقل دا میدان تارہ دوریاں تے ہزاراں گنا زیادہ پھیلیا ہویا اے جہڑا کسی وی قابل شناخت الیکٹرک یا مقناطیسی میدان دے اثر توں باہر اے، تے کشش ثقل دے لینس بناندے نیں جہڑے خلا چ سفر کردے ہوئے روشنی نو وی موڑ دیندے نیں۔ ایہ فرق ہلے تیکر فزکس ولوں ٹھیک طریقے نال نئیں سمجھیا گیا۔

کیہ کشش ثقل دی طاقت یا کشش ثقل دا میدان اینا ماورائی ہو سکدا اے کہ ایہ پراسرار ڈارک میٹر تے ڈارک انرجی دا سہارا لئے بغیر سینکڑاں ہزاراں نوری سالاں دے فاصلے تک وی پھیل جاندا اے، جہڑا کہکشاواں وچ زیادہ کمیت دی شمولیت نال کشش ثقل دے میدان دے پھیلاؤ دی پیمانے نو کسی وی طرح تبدیل نئیں کردا؟

نیوٹن فورس مساوات دے کثیر الثانی دی صرف اک ہور پیچیدگی، مشترکہ فورس سسٹم دے نتیجے نو اک کہکشاں دے تمام ارکان دے مشترکہ کمیت تک ودھاون دی کوشش کرنا، شاید کہکشاواں تے کہکشاواں دے گروپاں دے وچکار وڈی قوتاں وی، کائنات وچ کشش ثقل دے کمیت دے تعاملات نو ابدی تے لامحدود مادی طور تے غیر فعال کمیت وچ تبدیل کرنا - قیاس آرائی!

کشش ثقل دی طاقت نامی مشہور نیوٹن دے احساسات دی وضاحت دے طور تے حرکیاتی توانائی دے نظریے دی حمایت اے، تاکہ برہمانڈیی نظریے دے مطابق کشش ثقل دی عدم موجودگی نو جواز پیش کیتا جا سکے، جس چ سیب دے اپنے سیب دے درخت دے نیڑے ڈگن دی مساوات وی شامل اے، اس تشبیہ نو 260 کلومیٹر فی سیکنڈ دی رفتار نال سفر کرن آلے سیب دے نال تبدیل کرنا، سیب دے پیروکار ہون دے ناطے اک ہیلیکل راہ دا سراغ لانا، تے اک ٹوروائڈ 67 ارب جول دے m.v^2 دے آرڈر دی اک آسان انرشیئل توانائی دے تابع اے، فی کلوگرام انرشیئل مادہ (دو نال تقسیم کرن نال شدت دی ترتیب نئیں بدلدی)۔ ٹراجیکٹری وچ اک سادہ تبدیلی اک سینٹرپٹل فورس تے اک سینٹرفیگل فورس (میگنیٹیوڈ m.v^2/radius دے آرڈر دی) پیدا کردی اے جس تے غور کرن تے قابو پان دی لوڑ اے، اس لیی آکاشگنگا دے کنارے دے نال سورج دے سفر وچ سیارےآں دے پرکشیپک وچ سینوسائیڈل جھولن، مدار دے مدار وچ نیوز دے طور تے محسوس کیتے گئے وسیع ترین معنی، اوہ حرکتاں نیں جہڑیاں، سورج دے مدار دے ترجمے دے نال مل کے، بیضوی شکلاں ہوندیاں نیں، مدار نئیں، سیارے دے مبصر دے نقطہ نظر توں، بومرنگ ورگی حرکت کردیاں نیں، جینوں شمسی مشاہدے دے نقطے تک محدود مداری حرکت آکھیا جاندا اے۔

یکساں سدھی حرکت محض مشاہدے دی اک حسی کاری اے، کیونکہ کائنات وچ سانوں لامحدود سدھی لکیر دا کوئی ماڈل نئیں ملے گا۔ کائنات وچ ہر چیز خمدار اے۔ حرکتاں لہراں ورگیاں ہوندیاں نیں۔ حوالہ دے فریم تے منحصر، جو مدار لگدا اے، اوہ اک بیضوی، اک پیچیدہ ایپی سائیکل، یا اک سادہ ہو سکدا اے، کدی وی اک سدھی لکیر نئیں۔

کائنات وچ ہر چیز لہراں وچ حرکت کردی اے: سینوسائڈز، ہائپربولز، پیرابولز، دائرے۔ کسے دریا دے دھارے جاں لہراں سانوں دسدیاں ہن کہ لہراں وچّ وستھار دی توانائی میڈیم نوں گھسیٹ سکدی ہے جاں وستھار کر سکدی ہے، جاں نہیں: اک چلدی ندی وچّ، ساڈے کول لہراں دی حرکت ہوویگی اتے، نال ہی، کرنٹ؛ اک جھیل وچ، ساڈے کول صرف لہر دی حرکت ہو سکدی اے، جہڑی محض لہر دی ٹرانسورس حرکت دی توانائی نو ٹرانسپورٹ کردی اے۔

ایہہ کسے وی شے دی حرکت دا سب توں چنگا مظاہرہ اے: جھولن آلی حرکت۔ اس نے اس گل دا احساس جے اس نے زمین د‏‏ی سطح وچ اک سوراخ کڈ دتا ہُندا جتھ‏ے سیب اس دے گرنے دے بعد آرام کردا سی ، تے ایہ قیاسی سرنگ دوسرے سرے اُتے کھولی جاندی تے زمین دے مرکز تو‏ں گزر جاندی ، یا اک زیر زمین محراب ہُندی جو سطح دے اک نقطے تو‏ں دوسرے نقطے تک پار کردی ا‏‏ے۔

مثالی حالات دے تحت، ہوا توں رگڑ دے بغیر، تے زمین دے اندروں گرمی دے بغیر، سیب زمین دے وچوں لنگھن آلے شافٹ دے اک سرے تے دوجے سرے دے وچکار ہمیشہ لئی جھولدا رہندا۔

نیوٹن نوں سیب دی حرکت دے محدود آپٹیکل (درشنی، حواساں دے ارتھاں وچّ، - پنج حواساں وچوں اک -) دے وشیشتا دے وشیشتا نال دھوکھا دتا گیا سی، جس نال دھرتی دی سطح ولوں اسدی حرکت نوں پربھاوت کیتا گیا سی اتے اسنوں رکاوٹ پائی گئی سی۔

ایہ اوہ حرکت اے جہڑی سیارچے زمین دے گرد مدار وچ کردے نیں، بالکل انج ای جیویں زمین دے سلسلے وچ چن، تے سورج دے سلسلے وچ زمین، سارے آسمانی بہاؤ دی حرکت دی لہر وچ جھولدے رہندے نیں۔

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político