sexta-feira, 11 de julho de 2025

އެއީ ވުޖޫދުގައި އޮތް އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟

އެއީ ވުޖޫދުގައި އޮތް އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟

ދުރުމިންތަކާއި ފޯސް ސްކޭލްތައް އަޅާކިޔާއިރު، އިލެކްޓްރިކް ފޯސް ގްރެވިޓޭޝަނަލް ފޯސްއަށްވުރެ 10^41 ގުނަ ބޮޑު ތަރުތީބުގައި ހުރި ނަމަވެސް، އިލެކްޓްރޯސްޓޭޓިކް ކޮންޑަކްޓަރުގެ މަދު ދިހަ ސެންޓިމީޓަރެއް އަދި މިލިމީޓަރުގެ ތެރޭގައި ވެސް އިލެކްޓްރިކް ފޯސް ފީލްޑް ނެތިގެން ގޮސް، އިލެކްޓްރިކް ފީލްޑްގެ އަސަރު ނައްތާލުމަށް ބޭނުންވަނީ ކުޑަ އިންސުލޭޓިން ލޭޔަރެކެވެ.

މިއާ ޚިލާފަށް ކުދި ދެ މާސްއެއްގެ މެދުގައިވާ ގްރެވިޓޭޝަނަލް ފީލްޑަކީ އެދެމެދުގައި ގާތްގަނޑަކަށް ކުޑަ އެއްޗެއް ނަމަވެސް އެތައް ސަތޭކަ މީޓަރެއް ދިގުވެފައެވެ. ތަރިތަކާއި ޕްލެނެޓްތަކުގެ ޙާލަތުގައި، އެތައް މިލިއަން ކިލޯމީޓަރާއި އެތައް ހާސް އަލި އަހަރުތަކެއް ވަންދެން ސެޓެލައިޓްތަކާ ހަމައަށް ދިގުވެފައިވެއެވެ: ވަގުތާއި ޖާގަގައި ވަކިވެފައިވާ މާސްތަކެކެވެ.

ކޮންމެވެސް ކަމެއް އާދަޔާ ހިލާފު.

ވަގުތު ފާއިތުވަމުންދާ ވަރަކަށް ދިގު ދުރުމިނަށް އަމަލުކުރާ ގާތްގަނޑަކަށް ނިމުމެއް ނެތް އަދި ބާރުގަދަ ގްރެވިޓޭޝަނަލް ފޯސްއެއްގެ މި އެނޮމަލީ ޖަސްޓިފައި ކުރުމަށްޓަކައި ޑާކް މެޓަރ އާއި ޑާކް ފޯސް ފަދަ އެކްޒޮޓިކް ކޮންސެޕްޓްތައް އުފެއްދުމަށް އެސްޓްރޯފިޒިކަލް ހިސާބުވެރިންނަށް މަޖުބޫރުވީ މި އަސަރެވެ.

ގްރެވިޓޭޝަނަލް ފީލްޑް ސްޓެލާ ޑިސްޓެންސްތަކުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ފާހަގަކުރެވޭ އިލެކްޓްރިކް ނުވަތަ މެގްނެޓިކް ފީލްޑެއްގެ ނުފޫޒުން އެތައް ހާސް ގުނައެއް ދިގުވެ، ޖައްވުގައި ދަތުރުކުރާއިރު އަލި ވެސް ޑިފްލެކްޓް ކުރާ ގްރެވިޓޭޝަނަލް ލެންސްތައް އުފެދެއެވެ. މި ތަފާތު ފިޒިކްސް އަށް އަދި ރަނގަޅަށް ވިސްނިފައެއް ނުވެއެވެ.

ގެލެކްސީތަކުގައި އިތުރު މާސް ހިމެނުމުން ގްރެވިޓޭޝަނަލް ފީލްޑްގެ ޕްރޮޕަގޭޝަންގެ ސްކޭލަބިލިޓީއަށް އެއްވެސް ގޮތަކަށް ބަދަލެއް ނާންނަ ސިއްރުވެރި އަނދިރި މާއްދާއާއި އަނދިރި ހަކަތައަށް ރިޒޯޓް ނުކޮށް ލައްކަ ލައްކަ އަލި އަހަރުގެ ދުރުމިނަށް ވެސް ގްރެވިޓީގެ ބާރު ނުވަތަ ގްރެވިޓޭޝަނަލް ފީލްޑް އެހާ ޓްރާންސެންޑެންޓް ވެދާނެ ހެއްޔެވެ؟

ނިއުޓޯނިއަން ފޯސް އިކުއެޝަންތަކުގެ ޕޮލިނޮމިއަލްގެ ހަމައެކަނި އިތުރު އެއް ކޮމްޕްލިކޭޝަނެއް، އެއްކޮށްފައިވާ ބާރު ނިޒާމުތަކުގެ ނަތީޖާ ގެލެކްސީއެއްގެ ހުރިހާ މެމްބަރުންގެ ޖުމްލަ މާސްއަށް ފުޅާކުރަން މަސައްކަތް ކުރުމާއި، ފަހަރެއްގައި ގެލެކްސީތަކާއި ގެލެކްސީތަކުގެ ގްރޫޕްތަކުގެ މެދުގައިވާ ބޮޑެތި ބާރުތައް ވެސް، ކައުނުގައިވާ ގްރެވިޓޭޝަނަލް މާސް އިންޓަރެކްޝަންތައް ކައުނާއި ނިމުމެއް ނެތް ގޮތަކަށް ބަދަލުކުރުން- ހިސާބުގެ ގޮތުން ނާކާމިޔާބު ޝައްކެއް!

ކޮސްމޮލޮޖިކަލް ވިއުއަށް ބަލާއިރު ގްރެވިޓީ ނެތްކަން ޖަސްޓިފައި ކުރުމަށް، އާފަލު އޭގެ އާފަލު ގަސް ކައިރިއަށް ވެއްޓުމުގެ އިކުއެޓޯގައި ހިމެނޭ ގޮތަށް، ސިކުންތަކަށް 260 ކިލޯމީޓަރުގެ ބާރުމިނުގައި ދަތުރުކުރާ، އިރުގެ ފަހަތުން އަންނަ، އިރުގެ ފަހަތުން ދުއްވާ އާފަލުގެ ތަފާތުކުރުން ހިމެނޭ ގޮތަށް، ކައިންޓިކް އެނާޖީގެ ތިއަރީއަށް ތާއީދު ލިބެއެވެ މަގު، އަދި 67 ބިލިއަން ޖޫލްގެ m.v^2 ގެ ތަރުތީބުގެ ސިމްޕްލިފައިޑް އިންއާރޝިއަލް އެނަރޖީއަކަށް ތަބާވާ ޓޮރޮއިޑެއް، އިންއާރޝިއަލް މެޓަރ ކިލޯއަކަށް (ދެބައި ބަހާލުމުން މެގްނިޓިއުޑްގެ ތަރުތީބަށް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ). ޓްރެޖެކްޓަރީއަށް އަންނަ އާދައިގެ ބަދަލަކުން ސެންޓްރިޕެޓަލް ފޯސް އާއި ސެންޓްރިފިއުގަލް ފޯސް (މެގްނިޓިއުޑް m.v^2/radius ގެ ތަރުތީބުން) އުފެދި، އެކަން ވިސްނައި އަރައިގަންނަން ޖެހޭތީ، މިލްކީވޭގެ އައްސޭރީގައި އިރުގެ ފަހަތުން ކުރާ ދަތުރުގައި އިރުގެ ފަހަތުން އަންނަ ޕްލެނެޓްތަކުގެ ޓްރެޖެކްޓޯރީތަކުގައި ސައިނޫސޮއިޑަލް އޮސިލިޝަންސް އުފެދި، ނިއުޓޯނިއަން އޮބްޒަރވަރ އިން އެންމެ ފުޅާ ސަރަހައްދުގައި ދައުރުވާ ގޮތަށް ސެންސުއަލައިޒް ކޮށްފައިވެއެވެ. އިރުގެ ދައުރުގެ ތަރުޖަމާއާ ގުޅިގެން، ދައުރުތަކެއް ނޫން، އެލިޕްސޮއިޑްތަކެއް ކަމުގައިވާ، ޕްލެނެޓަރީ އޮބްޒަރވަރގެ ނަޒަރުން ބަލާއިރު، ސޯލާ އޮބްޒަރވޭޝަން ޕޮއިންޓަށް ޙައްދުވެފައިވާ އޯބިޓަލް މޮޝަން ކިޔާ ހަރަކާތްތަކެކެވެ.

ޔުނިފޯމް ރެކްޓިލައިނަރ މޮޝަން އަކީ ހަމައެކަނި އޮބްޒަރވޭޝަންގެ ސެންސަރިއަލައިޒޭޝަން އެއް ކަމުގައި ވާއިރު، ކައުނުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނިމުމެއް ނެތް ސީދާ ރޮނގެއްގެ އެއްވެސް މޮޑެލްއެއް ނުފެންނާނެއެވެ. ކައުނުގައި ހުރިހާ އެއްޗެއް ކައްސާލައެވެ. ހަރަކާތްތަކަކީ ރާޅު ފަދަ ޙަރަކާތްތަކެކެވެ. އޯބިޓެއް ކަމަށް ފެންނަ އެއްޗަކީ، ރެފަރެންސްގެ ފްރޭމަށް ބަލާއިރު، އެލިޕްސޮއިޑް، ކޮމްޕްލެކްސް އެޕިސައިކަލް ނުވަތަ ސާދާ އެއްޗެއް، ދުވަހަކުވެސް ސީދާ ރޮނގަކަށް ނުވެދާނެއެވެ.

ކައުނުގައިވާ ހުރިހާ އެއްޗެއް ހަރަކާތްތެރިވަނީ ރާޅުތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ: ސައިނޯއިޑްސް، ހައިޕަރބޯލާސް، ޕެރަބޯލާސް، ވަށައިގަނޑުތަކެވެ. ކޯރެއްގެ ކަރަންޓް ނުވަތަ ޓައިޑްސް އިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެނގޭ ގޮތުގައި ރާޅުތަކުގައި ޑިސްޕްލޭސްމަންޓްގެ ހަކަތަ މީޑިއަމް ދަމައިގަނެ ނުވަތަ ޑިސްޕްލޭސް ކުރެވިދާނެ، ނުވަތަ ނުކުރެވޭނެ: ހަރަކާތްތެރިވާ ކޯރެއްގައި، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ރާޅުގެ ހަރަކާތާއި، ހަމަ އެއާއެކު، ކަރަންޓް ހުންނާނެ؛ ލޭކެއްގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހަމައެކަނި ރާޅުގެ ހަރަކާތް ހުރެދާނެ، އެއީ ހަމައެކަނި ރާޅުގެ ޓްރާންސްވަރސް މޮޝަންގެ ހަކަތަ ދަތުރުކުރާ އެއްޗެކެވެ.

މިއީ ކޮންމެ އެއްޗެއްގެ ހަރަކާތުގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ދައްކުވައިދިނުން: އޮސިލެޓަރީ މޮޝަން އެވެ. އޭނާއަށް މިކަން ވިސްނުނީ، އާފަލު ވެއްޓުމަށްފަހު އަރާމުކުރާ ބިމުގެ މަތީގައި ލޯވަޅެއް ކޮނެ، މި ޙައިޕޮތެޓިކަލް ޓަނަލް އަނެއްކޮޅުން ހުޅުވައި، ބިމުގެ ކޯރުން ފާއިތުވެގެން ދިޔަނަމަ، ނުވަތަ ބިމުގެ އަޑީގެ އާރކެއް ކަމުގައި ވުމުންނެވެ.

އުންމީދީ ހާލަތްތަކުގައި، ވައިގެ ސަބަބުން ފިތުނައެއް ނެތި، އަދި ބިމުގެ އެތެރެއިން ހޫނު ނުލިބިއްޖެނަމަ، އާފަލު ދުނިޔޭގެ ތެރެއިން ދުއްވާ ޝަފްޓްގެ އެއްކޮޅާއި އަނެއްކޮޅާ ދެމެދު އަބަދަށްޓަކައި ތެޅެމުން ދިޔައީސް.

ނިއުޓަންއަށް އޮޅުވާލީ އާފަލުގެ ހަރަކާތުގެ ލިމިޓެޑް އޮޕްޓިކަލް (ހިއްސުތަކުގެ މާނައިގައި، - ފަސް ހިއްސުގެ ތެރެއިން އެއް ހިއްސު -) އޮބްޒަރވޭޝަންގެ ސެންސުއަލައިޒޭޝަން، އަސަރުކޮށް، ބިމުގެ ސަރަހައްދުން އޭގެ ހަރަކާތް މެދުކަނޑާލުމުންނެވެ.

މިއީ ބިމާ ގުޅިގެން ހަނދާއި، އިރުއާ ގުޅިގެން ދުނިޔެ، މިހުރިހާ ކަމެއްވެސް ހަރަކާތްތެރިވުމުގެ ރާޅުގައި، ސެލެސްޓިއަލް ފްލަކްސްގެ ރާޅުގައި ތެޅެމުންދާ ފަދައިން، ދުނިޔޭގެ ދައުރުގައި ސެޓެލައިޓްތަކުން ކުރާ ހަރަކާތެވެ.


Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político

Nenhum comentário: