quarta-feira, 4 de janeiro de 2023

Tlebi Bulonba

Tlebi Bulonba

Min bɛ wele ko Tlebi, o tɛ dugukoloko mara ye tigitigi, nka min bɛ wele ko Tlebi, o ye jamana kulu ye minnu jɔyɔrɔba ye politiki ni sigidako bɛnkanw ye minnu b’a to u bɛ kumaɲɔgɔnya jɛkulu dɔ jɔ ɲɔgɔn fɛ, sɔrɔ hakɛ, fɛɛrɛ kuraw sariyakolo jɛlenw sɔrɔko ni tariku sigiɲɔgɔnya siratigɛ la minnu bɛ ɲɛminɛ jamana caman ka bɛnkanw fɛ, u bɛ minnu tila u ka fédéral sariyasunba kɔnɔ ani u ka jamanadenw ka dumunikɛcogo la.

Nin kɛwalew foroko in bɛ kɛ ni jamana caman ka jɛkulu dɔw ye minnu tɛ danma ye nka u dabɔra sariyakolow kɔnɔ minnu bɔra a hakililata kɔnɔ ni u bɔra iniwɛrisitew la ani sigida ni sɔrɔko ɲininikɛlatɔnw na minnu dabɔra walasa ka hakilina dɔ kalan ani k’a jɛnsɛn min bɛ wele ko diɲɛ bɛɛ ka siwilizi Tlebi miiri, min bɛ bɔ kɛnɛ kan of from: Stanford Institute, Leman Center, Rand Institute, Ford Foundation, Brookings Institution, IFRI Faransi ka tɔnba min bɛ diɲɛ jɛɲɔgɔnyaw ɲɛnabɔ, Carnegie Endowment for International Peace, SIPRI Norvege ka hɛrɛ ɲinini baarada, Heritage Foundation, Gato Institute, Tellus Institute, Center For American Progress , TT ani Foreign Policy Programs ye hakilijagabɔ jɛkulu walima hakilijagabɔ jɛkulu hakɛ fɔ diɲɛ kɔnɔ san 2018, nin Index in ye Ameriki jate kɛ jamana ye min ka miirili jɛkulu hakɛ ka ca (1871), Ɛndujamana ( 509), Sinuwa (507) bɛ tugu o kɔ ), Angletɛri (321), Arzantine (227), Alimanjamana (218), Irisila (215), Faransi (203), Japon (128), Itali (114), Berezil (103), Kanada (100), Afiriki tilebinyanfan (93).

Tlebi jamanaw ka miirili labɛnni walasa ka jogoɲumanya, hakililata, diinɛko, laadalakow, sɔrɔko, sigidako ani politiki nafaw fara ɲɔgɔn kan minnu tɛ ɲɔgɔn sɔrɔ tuma bɛɛ, nka hakilina kelenw koloma bɛ minnu na, minnu sinsinnen bɛ yeelenko ni Positivisme sariyakolow kan.

Nin dannaya kulu in bɛ dɔn ka ɲɛ ni walew kulu ye u tɛ sɔn minnu ma kosɛbɛ ka tɛmɛn taabolo koloma dɔ kan minnu bɛ sɔn ani minnu bɛ to senna, misali la, silamɛya diinɛ tɛ nin diinɛ hakilinaw ni walew koloma in kɔnɔ o cogo kelen na, gofɛrɛnaman suguya minnu bɛ fanga la, olu bɔra yen, wa pariti min sugandira diɲɛ bɛɛ ka woteko fɛ, o sɔrɔli ye wajibi jɔnjɔn ni jɔnjɔn ye walasa ka kɛ tilebinfɛla ye hakilina hɔrɔnya ni laadalakow ni diinɛ camanba ye wajibi ye; sara fu baara, tɔnba jɛkulu ani sigida ni sigida kunkankow; denbaya min ye muso kelen ye, hɔrɔnya ani diinɛ caman; Kɛrɛnkɛrɛnnenya la, fɛntigiya; sigidamɔgɔw ka se ka fɛnw sɔrɔ minnu ka kan ka kɛ ɲɔgɔn fɛ i n’a fɔ sow, kɛnɛya, mɔgɔ yɛrɛ lakanani, diɲɛ bɛɛ ka kalan ani sanfɛyɔrɔ caman; danfara bɔli siya, diinɛ, cɛnimusoya, diinɛ, politikitɔnw cɛ, fo Nazi, jamana wɛrɛw mafilɛli, Yahutuw kɛlɛli; denmisɛnw ka baara balili, denmisɛnninw ka cɛnimusoya balili, cɛnimusoya dabila, cɛnimusoya ni cɛnimusoya baara balili.

O la, nucleus (nucleus) min bɛ Tlebi Kɛ, o bɛ Kɛ diɲɛ jamanaden kɛmɛsarada la tan ni kɔ dɔrɔn ye min bɛ Kɛ mɔgɔ miliyari 8,5 ye, Eurozone Europe sigibagaw bɛ Bɔ minnu na, ka Fàra USA, Canada, Japon, Australia ani New Zealand sigibagaw kan.Zélande , ka kɛ kulu ye min kɔnɔ mɔgɔ miliyɔn 900 bɛ yen, o la, Tlebi jamanaw bɛ diɲɛ jamanaden bɛɛ lajɛlen tilancɛ tannan kɔnɔntɔn bɔ kɛnɛ kan.

A jɔnjɔn na, an bɛ bilasirali kɛ mɔgɔ miliyɔn 320 ɲɔgɔn ka kɛwalew fɛ minnu sigilen bɛ Ameriki, minnu ye tilebin diɲɛ miirili ɲɛmɔgɔw ye, n’an ye dunanw bɔ kɛnɛ kan minnu bɔra Hisipaɲi, minnu sigilen bɛ Ameriki, an tun bɛna Angilɛ miliyɔn 200 ni kɔ dɔrɔn sɔrɔ -Saxons minnu bɔra USA la minnu ye sigida taabolo da min bɛ wele ko tilebinfɛla taamacogo jɔnjɔn, o jiralen don kunnafonidilanw bɔli la min bɛ jɛnsɛn tubabukan ni Ameriki woroduguyanfan kan ka laadalakow nɔfɛyɔrɔw fɛ, kunnafonidilanw jɛnsɛnni sirabaw fɛ, minnu bɛ hakilina in jɛnsɛn a ka : dɔnkilida fɛ, (Hip Hop, RAP, Rock in Roll, Country, Blues, Jazz, Gospel, ani a suguya fitininw), Hollywood filimuw, kunnafonidilaw ani farikoloɲɛnajɛ siraw (CNN, FOX, BBC, CBS, ABC, NBC CW , PBS, Univision, UniMás, TeleXitos, Telewisɔn Bounce); yiriwali baaradaw i n' a fɔ : FMI , BM , OCDE , OIC , ONU , OTAN , olu ye Ameriki diɲɛ jagokɛcogo ɲɛnabɔbagaw ni garantitigiw ye ani Ameriki jagokɛcogo diɲɛ jɛɲɔgɔnyaw labɛnni baaradaw minnu sinsinnen bɛ Ameriki dɔrɔmɛ wariko tɔnba kan

Diɲɛ kɔnɔ jagokɛlaw ni feerekɛlabaw i n’a fɔ: Microsoftware, Google, Tesla, GM, Ford, Toyota, Volkswagen, Sanssung, LG, Fiat, Apple, YSL, Mercedes, GE, Boeing, Lockheead, Raytheon, IBM, Goodyear, Pfizer, Dupont, Exxon , Shell, Springer, Amazon, nin kuluba ninnu b’u ka fɛn dilannenw n’u ka jamanadenw ka dumuni suguyaw wajibiya, ani modɛli, i n’a fɔ: EMI ODEON, Nike, Mc Donalds, SUBWay, Coca Cola, Pepsi, Johnson & Johnson, P&G, tiɲɛ na, caman diɲɛ tɔnba wɛrɛw bɛ to o lisi ninnu kɔnɔ, nin am oyster ye diɲɛ seleke naani jirali dɔrɔn de ye Tlebi fɛ, min ka teli ka ban feerekɛlaw ma minnu bɛ bɔ farafinna jamana wɛrɛw la minnu yɛrɛ tɛ a ka baara kɛ, mɔgɔ miliyari 8 ɲɔgɔn minnu ma kɛ sababu ye ka nin jaba ninnu ka kɛta dɔn ani o mɔgɔw bɛ Afiriki kɔnɔ , Azi ni cɛmancɛ kɔrɔnfɛla, kɛrɛnkɛrɛnnenya la jamana bɛɛ kɔnɔna na, Ameriki Latin jamanaw na, minnu tɛ tubabukan fɔ, olu ma deli ka dɔrɔmɛ warijɛ kelen ta, u tɛ dɔnkili dɔ daɲɛw dɔn min bɛ fɔ kosɛbɛ Bill Board charts kan, u ma deli ka mɛn Woodstock seli la, u yɛrɛ ma u janto cɛ ni muso ka laadalakow jiginni na, u tɛ foyi dɔn musomanninw ka yɛrɛmahɔrɔnya ni muso fanga bonya la, u ma Pepsi Cola min abada, o ye nin mɔgɔ miliyari 8 ye minnu ɲinɛna tilebin fɛ minnu kɔ tɛ tilebin yanfan bulonba in kɔnɔ, nka u ye hadamadenya fanba ye min bɛ fanga la, Bill Gates haminanko ye ka min ban ni George Soros ye, ani Nazi mɔgɔfagala wɛrɛw minnu b’a fɛ ka saniya hadamadenw ka siya a ka saniya, hadamadenya ani fan kelen siyawoloma yeli la naziw ka cogoya kura kɔnɔ.

Tolen minnu tɛ tilebin fɛ, olu ye diɲɛ sabanan tɔgɔ sɔrɔ kaban, sisan u b’u yɛrɛ wele ko u tɛ ɲɔgɔn fɛ, wa u ye BRICS janya, dɔɔnin dɔɔnin k’u nafa dɔn u yɛrɛ bolo u ka bonya sɔrɔli seginni na.

Fɛn o fɛn bɛ kɛ Tlebi fɛ ani Tlebi fɛ, o bɛɛ bɛ nafa sɔrɔ min ka bon kosɛbɛ ani min tɛ bɛn, a bɛ iko diɲɛ min kɔnɔ fɛnw bɛ kɛ ni kuntilenna ni nafa ye, o ye Tlebi jamanaw dɔrɔn de ta ye, misali la, diɲɛ kɛlɛ filanan, min tun tɛ diɲɛ kɛlɛ ye, o kɛra Erɔpu kɛlɛ dɔ, ni Japon yɔrɔjan dɔ donna a kɔnɔ, n’o tun tɛ Irisi kɔrɔnyanfan binkanni ye, o tun bɛ kɛ mara kɛlɛ dɔrɔn ye, Erɔpu jamana dɔw tun bɛ don min na, dɔw tun tɛ don a kɔnɔ, i n’a fɔ misali la, u tun bɛ cogo min na tolen Erɔpu yɛrɛ kɔnɔ : Pɔritigali, Ɛsipaɲi, Suwisi , Islande, Suwɛdi ni danfara fitinin ye; a tora kɛnɛ kan pewu : Ameriki saheliyanfan, Cɛma Ameriki, Mɛkisiki, Afiriki, Sinuwa dancɛ yɔrɔ dɔrɔn, Ameriki ye kɛlɛ kɛ dɔrɔn i n’a fɔ kɔgɔji kɔkan kɛlɛcɛw, u jiginna Atlantiki kɔgɔji cɛma kurunba taama jan kɔfɛ walasa ka kɔgɔjiw tigɛ ka tɛmɛ kilomɛtɛrɛ ba wɔɔrɔ kan walasa ka dɛmɛ don Angletɛri, sɔrɔdasi turisimu min kɛra sababu ye k’a ka sɔrɔdasiw ka sigi sen kan Erɔpu jamanaw na, OTAN ka sɔnni fɛ walasa ka sɔrɔdasi kura bɔ Kɔgɔji fan kelen na ka taa fan wɛrɛ fɛ, o ko kelen in kɛra Okinawa yɔrɔ min na yɔrɔ jan min bɛ kilomɛtɛrɛ 20.000 ɲɔgɔn bɔ Ameriki, o bɛ a ɲini ka sigi kudayi walasa Ameriki sɔrɔdasiw ka labɛn Azi jamanaw na.

A tun ye yɛrɛmahɔrɔnya ni damatɛmɛko ye ka Hitler ka Erɔpu kɛlɛ wele ko diɲɛ kɛlɛ k’a sɔrɔ hadamaden kɛmɛsarada la kelen ma se ka kɛ tiɲɛ na ani ka kɛlɛ kɛ nin Tlebi kɛlɛ in na. O tun ye Tlebi jamanaw ka kɛlɛ dɔrɔn de ye.

O sababu bɛ dugukolo sigibaga fanba bolo walasa k’u niyɔrɔ ta nafa la diɲɛ kɔnɔ ani ka tilebinfɛ miirili kuntigiya min tɛ ye tuma bɛɛ, o ban ani k’a ka laadalakow ni sigidako danfara ta walasa ka kan caman lawuli kan kɛmɛ caman na ani kan fɔcogo caman na ka tilebin yanfan sigibagaw kalan ko fɛn caman bɛ yen u ma deli ka minnu dɔn , hakilinaw ni misali caman bɛ filozofi , dɔnniya , furakɛli , ladamu , sigida , sɔrɔko , diinɛ walew , modɛli , jɛkuluw ani sigida fɛnɲɛnɛmaw la , tlebinyanfan tɛ minnu jate , seko ni dɔnko ni ɲɛnamaya yeli kura dɔnbali minnu bɛ se ka Tlebi jamanaw kisi laadala yɛrɛfaga ma min jiralen don ni tubabu jamana ka yɛrɛtiɲɛ kɛcogo ye min bɛ kokɛni min bɛ dilan diɲɛ kɔnɔ 90%, anfetamini fura kura 100%, degun furaw 99% ani sigarɛti, dɔlɔminnanw, minnu bɛ ji, kɔgɔji, fiɲɛ nɔgɔ ani ka nafolomafɛnw tiɲɛ minnu tɛ se ka segin u cogo kɔrɔ la ye.

Mɔgɔ miliyari 8 bɛ yen minnu t’a dɔn walima minnu t’a mɛn walima k’a dɔn u ye min ye: The Beatles, Coca Cola, Holly Bible, Bill Gates, Dollar, Bit Coin, Windows, Iphone, Yves Saint Loran, Cartier, Intel, Big Mac , Nike , Nissan, CNN, nin mɔgɔw t'a dɔn kalata min bɛ kɛ ni diɲɛ bɛɛ ka kalata ye, jamanadenw ka josariyaw, o la, Tlebi bɛ balo a yɛrɛ ka yɛrɛdɔn bulon kɔnɔ ani yɛrɛlafa ɲɛnamaya, a tɛ fɛn bɛɛ dɔn min n'i ye miiri ani ka sigi yen, ani u ka ɲɛnamaya kɛcogo.


Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político

Nenhum comentário: