እቶም ኮታታት

እቶም ኮታታት

ንኹሉ ፍትሓዊ ዝኾነ ምኽንያታት ዕሽሽ ብምባል ካልእ ምዕራፍ ብወግዓዊ ማዕርነት ዝጅምር ናይ 1988 ሕገ መንግስቲ ፌደራል ይህብ፣ ኣብ ቅድሚ ሕጊ ኩሉ ሰብ ማዕረ ምዃኑ ብምጥቃስ፣ ፍትሒ ንምፍፃም ግን ማዕረ ዝኾኑ ሰባት ተበፃሕነት ንምሃብ ዘይማዕረ ምፍላይ ኣድላዪ ነይሩ። መሰላት፣ ንጉጅለታትን ማሕበራዊ፣ ዕድመ፣ ጾታዊ፣ ዞባውን ብሄራውን ምድባትን ሓለፋታት ብምጉላሕ፣ ኣረኣእያን ትጽቢትን መሰላት በቲ ንደቀባት፣ ደቂ ኣንስትዮ፣ ኣረጋውያን፣ ህጻናትን መንእሰያትን፣ ንኣረጋውያን፣ ጸለምቲ ህዝቢ፣ ከምኡ’ውን ነዚ ዕላማ’ዚ፡ እቲ ሕብረተሰብ ነቲ ብማሕበራዊ፡ ቁጠባዊ፡ ብሄራውን ኣውራጃውን ኤሊታት ተፈጥሮኣዊ ዝኾነ ምፍልላይ ልምድታት፡ ኣብ ዕዳጋ ስራሕ፡ ኣብ ኣብያተ ትምህርቲ፡ ሆስፒታላትን ኩሉ ኣገልግሎታትን ተመሳሳሊ ተበጻሕነት ወግዓዊ ጽፍሕታት ንምርግጋጽ፡ ንኻልኦት ኣብ ተመሳሳሊ ኩነታት ክርእዩ ምፍቃድ፡ እንተወሓደ ነቲ ሓድሽ ባህሪ ማሕበራዊ ድስፐንሽንን ንኤሊታት ዝቐርብን ምግዳድ።

ኣብ ልዕሊ ውሑዳት ዓይነ ስውርነት ብሰንኪ ዘይፍጽምናኦም እምበር ብሰንኪ ዕላማኦም በደላት ከምጽእ እዩ ዝውድእ፣ ምኽንያቱ እቲ ብፈጠርቲ ካሕሳዊ ሕግታት ዘይተጸበይዎን ዘይተደልየን ጎናዊ ሳዕቤናት እኹልን ነቲ ኣብ ማሕበራዊ ጽላት ዘፍርዮ ምቕያር ቅርጺ ብምፍቃድ ንምውጋድ ዓቕሚ ዘለዎን ስለዘይኮነ ምልውዋጥ ብቑዕ ሰብ ብክፍቲ ቦታ ሓደ በዓል ዋና ኣክስዮን ዝተተክአ፣ እዚ ድማ ኩሉ ግዜ ዘይተርፍ ምኾነ።

እቲ ፍጹም ኮታ ኣብ ሕልና ናይቶም ኤሊት ዝበሃል ልዕልና ዘለዎ ደርቢ ሰባት ክሰርሕ ይግባእ፣ ደረጃ ስልጡንነት ግን ኣብ ክንዲ ርእሰ ፍትወትን ማሕበራዊ ሕልናን ብኣንፈት ርእስኻ ምሕሳብን ተበግሶን ርእሰ-ሳንሱርን ተበግሶን ኣይፈቅድን፣ ነዚ ድማ ሓይሊ ምግዳድን... coercion of the ስርዓት መንግስቲ ወግዓዊ ማዕርነት ንኽስዕብ ዝሕግዝ ደረታት ይፈጥር።

እቲ ዘይርአ ኮታ ንሃገራትን ኣህጉራዊ ሕብረተሰብን መቑጸሪ ዘይብሉ ክሳራ ሰብኣዊ ርእሰማል ኣኽፊልዎም፣ እዚ ድማ ምስራዝ ፖለቲካዊ መሰላት፣ መሰል ምስራሕ፣ እቲ ዝደለኻዮ ክትዛረብን ክትኣምኖን ጥራይ ዘይኮነ፣ ምልክት፣ ምልክታት፣ ኣተሓሳስባታት ክትጥቀም ዝብል ምልክት ምልክት (semiotic right) እዩ ነይሩ። ምስ ጸጋማዊ ስነ-ሓሳብ ኣይተሰለፉን፣ ድሕሪኡ ኣብያተ ትምህርቲ፣ ዩኒቨርሲቲታት፣ ትካላት ምርምርን ብሉጻት ኣካዳሚታትን ሞኖፖል ገይሮም፣ ኣብ ድሕረ ምረቓ ፈተናታት ንኹሎም ኮሚኒስታዊ ጸሓፍቲ ዘይድግፉ ኣርእስታት ዓጊቶም፣ እዚ ስነ-ሓሳባውን ባህላውን ከበባ ኣብ ኣካዳሚታት ካብ ኤሊት ናይቲ ፓራዳይማቲክ ዓንኬል ግዴታዊ መወከሲ ናይ ኩሎም ሳይንሳዊ ጽሑፋት፣ ሞኖግራፋት፣ ወረቓቕቲ፣ ካብ ሞዴላት ኣተሓሳስባ ብሰርጅዮ ቡኣርክ ደ ሆላንዳ፣ ፈርናንዶ ሄንሪከ ካርዶሶ፣ ሮበርቶ ዳ ማታ፣ ቦሪስ ፋውስቶ ዝተወከሉ፣ መጽሓፍቲ መሰረት ምዕራባውያን ቅድሚ ምውዳቕ መንደቕ በርሊን ተገሪሙ ከምኡ’ውን ውድቀት ሶቭየት ሕብረትን ጽገና ቻይናን ሬይሞንድ ኣሮን ብዘይተጸበናዮ ምቕልቃል ብወገን ምሁራት ዘይተለምደ ዘይምቹእ ስግንጢር ኮይኑ ርእዩ፣ ብኣድማሳዊ ድምጺ ጸጋማዊ ስለያ ስቕ ኢሉ፣ ዓለም ብድፍረቱ ተደናጊሩ።

የማናውያን ምሁራት ካብ ስልጣኖም ተኣልዮምን ስቕ ኢሎምን፣ ይስደዱ፣ ተባሪሮም፣ ተዋሪዶም፣ በዚ ኸኣ እቲ ንጸጋማውያን ምሁራት ዝኸውን ኮታ ዳርጋ ንሓደ ክፍለ ዘመን ናይቲ እዋናዊ ዘመን ሚእቲ ሚእታዊት እዩ ነይሩ።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político