sábado, 7 de setembro de 2024

ʻO ka hoʻopunipuni koho balota nui ʻAmelika: Watergate

ʻO ka hoʻopunipuni koho balota nui ʻAmelika: Watergate
Ma ka la 17 o Iune, 1972, ua hoouka ia ke komite koho o ka aoao Demokarata a ua uhai ia, ua alakai ia keia mea i ka peresidena o Amerika Huipuia o Amerika Akau, Richard Milhous Nixon, o ka aoao Repubalika i noho mana me kona lanakila ma 49. mokuaina, ua eo ma kekahi mokuaina wale no i kona hoa paio, ke Kiaaina Demokarata George McGovern, ka mea i lanakila ma ka mokuaina o Massachusetts a me ka Apana o Columbia.
Ua koi ʻia ʻo ia e haʻalele mai ke aupuni ʻAmelika i ka makahiki 1974 ma hope o ka hoʻolaha maikaʻi ʻana a me ka kūleʻa o ka US media e hoʻopiʻi ana i ka pelekikena i koho ʻia e 49 o nā mokuʻāina he 50 me ka hewa o ka mākaʻikaʻi ʻana i ke kōmike hoʻolaha koho.
He mau haneli puke a he ʻelua paha kiʻiʻoniʻoni i kākau ʻia, e haʻi ana i ka moʻolelo o ka mea hoʻolaha meʻe Bob Woodward a me Carl Berstein nāna i noiʻi a hiki i ka hihia ʻo Watergate, i kapa ʻia ʻo ka hōʻino kiu a ke komite hoʻolaha o ka ʻaoʻao Repubalika e kūʻē i ka ʻaoʻao Demokarata i ka wā. ke koho balota no ka pelekikena o ʻAmelika Hui Pū ʻIa.
Ma hope o 50 mau makahiki, ʻaʻohe mea kākau a mea kākau kiʻiʻoniʻoni a mea kākau paha o nā kaukani nūpepa i hōʻike i ka hōʻino a me ka hekili ʻo Watergate i lilo i huaʻōlelo "watergatear" ʻaʻole hiki i kekahi o lākou ke wehewehe a hōʻike i ke kumu nui loa o ka hōʻino a ʻike ʻia ka mea. no ka waiwai nui i makemake ai e kiu i ka aoao Repubalika e pilikia ke komo i ke keena nui o ko lakou mau hoa paio Demokarata.
ʻAʻohe mea i ʻike, ʻaʻole hoʻi i hōʻike ʻia ma hope o nā makahiki he 50, ka mea a nā Repubalika i kiu ai i loko o ke komite hoʻolaha Demokarata?
Ma nā moʻolelo o nā hana hoʻopiʻi a me nā moʻolelo o nā ʻatikala a me nā kaʻina hana i ukali ʻia, aia kekahi mea e kiu ai i ʻimi ʻia ma laila, he aha ka mea i ʻike ʻia e ka poʻe Repubalika he mea hoʻolālā no ka lanakila ʻana o ka huakaʻi koho balota Repubalika. pono na Demokarata e pee mai na Repubalika?
ʻAʻole mākou e ʻike, ʻoiai ʻo ia ka hoʻopunipuni nui loa ma ka nūpepa US. He mea hoʻopunipuni hoʻopunipuni me ka ʻole o kahi mea, no laila ma hope o 50 mau makahiki ʻaʻole mākou i ʻike i ka mea i loaʻa a ʻimi paha i ka poʻe Repubalika i nā mea huna kupaianaha e hoʻowalewale i kekahi loea i ke kālepa koho balota, ʻo ia ka mea huna nui loa i ka ʻepekema politika āpau. ʻO nā hoʻolaha koho balota, kālepa kālai'āina, a me ke ao holoʻokoʻa e makemake e ʻike i ka mea a nā kiu o ka ʻaoʻao Repubalika e ʻimi nei a i ʻike ʻia paha ma ke keʻena nui o ka ʻaoʻao Demokarata hiki ke hōʻoiaʻiʻo i ka lanakila o nā Repubalika, ka mea e hoʻololi maoli i nā hoʻolālā hoʻolālā a puni ka honua e like me nā hopena koho balota o nā Repubalika i lanakila ma 49 o nā mokuʻāina he 50?
Ua kali mākou i kēia mea huna e hōʻike ʻia no 50 mau makahiki.
ʻAʻohe mea huna no ka mea he hewa wahaheʻe ka Watergate e hoʻopau ai i ka pelekikena o ʻAmelika mai ka hoʻopau ʻana i ke gula ma ke ʻano he kākoʻo a hōʻoiaʻiʻo i ke kālā kālā ʻAmelika, ʻo ia ka peresidena i kipa aku iā Kina e hoʻopau ana i ke kaua anu me nā Kina. ka haʻalele ʻana me ka pane ʻole ʻana o kāna mau hoa NATO, ma hope o ka pāpā ʻana a me ka hoʻopaʻi ʻana i nā aupuni āpau i hoʻāʻo e mālama i kekahi ʻano pili kālepa me ka ʻāina nui ʻo Kina. Ua alakaʻi ʻo Nixon i ʻumikūmālua ʻAmelika e hehi wāwae i ka satelite o ka Honua o kā mākou mahina. Ua hoʻopau ʻo Nixon i ke kaua ma Vietnam nāna i hoʻoulu i ka ʻoihana koa nui loa i ka mōʻaukala o ke kanaka, ma kēia kaua ma Vietnam ua hoʻokuʻu ʻia nā pōkā pahū ma Laos ma mua o ka hāʻule ʻana ma nā ʻāina āpau i ka wā o ke kaua honua ʻelua, ʻoi aku ma mua o 11 tausani mokulele i nalowale. ʻO Vietnam, 300 tausani ʻAmelika i hōʻeha kino a me nā mea he nui i luku ʻia i ke kino, i hoʻohana ʻia me nā amphetamines i hāʻawi ʻia e ka pūʻali koa US i kāna mau koa.
Ua lilo ʻo Nixon i ke koho balota ma kahi ʻokoʻa o 0.17% iā John Kennedy ma waena o nā ʻōlelo hoʻopunipuni e pili ana i ke koho balota ʻaʻole ʻo ia i makemake e hoʻokūkū no ka pale ʻana i ka inoa o ka demokala koho balota ʻAmelika me kāna ʻōnaehana koho balota e nā ʻelele no ke aupuni US.
Ua hoʻomaka ʻo Nixon i ka ʻaelike hoʻokuʻu ʻana i nā mea kaua nuklea mua ma waena o ka USSR mua a me ka Strategic Arms Limitation Agreement me ka palena o ka helu o nā missiles nuklea ballistic, MIRV lehulehu a kūʻokoʻa warheads no ke komo hou ʻana i ka lewa me nā pōkā nuklea, i hana i ka hālāwai mua ma waena. he alakaʻi ʻAmelika a he Soviet Brezhnev. Ua koi ʻo Nixon i ka hoʻohui ʻana ma ka ʻaoʻao hema o ka ʻāina ma waena o nā haumāna ʻeleʻele a me nā haumāna keʻokeʻo, a ua koho ʻo ia i mau haneli o nā luna ʻeleʻele koʻikoʻi ma kāna aupuni federal. Ua kū ʻo ia i ke kaua ʻo Yom Kippur ma waena o ʻIseraʻela a me ʻAigupita i hui pū me Suria a me ka hopena o nā ʻāina Arab me ka ʻaila embargo i hoʻololi mau loa i ka ʻoihana ikehu o ka honua, e hoʻonui ana i ke kumukūʻai o ka barela aila mai 80 keneta a i 32 kālā ʻAmelika a mai ia manawa mai. ʻAʻole i emi iho ke kumu kūʻai o kahi pahu 167-lita o ka aila maʻamau ma lalo o 60 mau kālā, kahi i lilo ai i 32 trillion kālā i GDP ma ka honua holoʻokoʻa.
Ua hoʻolaha ʻo Nixon i ka hālāwai ākea mua ma waena o nā mokulele mokulele Lūkini ʻO Soyus lāua ʻo Apollo 18 ma kahi ākea a hoʻomaka i nā mokulele mokulele ma nā kaʻa hoʻohana hou a me ka hoʻomaka ʻana o nā kūkākūkā no ke kūkulu ʻana i ke kahua mokulele honua ISS.
He aha ka mea e pili ana i ke kōmike hoʻolaha Demokarata i koʻikoʻi loa i ka lanakila ʻana o ka Repubalika i ka wā o ka hoʻokūkū pelekikena 1972?
ʻAʻohe mea pili, he hoʻokahuli aupuni i kapa ʻia i kēia lā he nūhou hoʻopunipuni.


Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político

Nenhum comentário: