sábado, 7 de setembro de 2024

دنیا وچ، گھر وچ، معاشرے وچ تیرا مقام

دنیا وچ، گھر وچ، معاشرے وچ تیرا مقام



دنیا نوں ہمیشہ موروثی ذاتاں دے مطابق سماجی طور تے منظم کیتا گیا اے۔

مصری بچیاں دی تھاں پہلے ٹبر توں لے کے آخری تک، تقریباً تن ہزار سال بعد، تقریباً رومی سلطنت دے آغاز تے ہیلینسٹک دے مرحلے دے دوران، مصری معاشرے دی بھاری تنظیم وچ پیدائش توں لے کے موت تک طے کیتی گئی سی۔ 300 قبل مسیح توں۔ 2700 ق م تک۔

غلام شہنشاہ فرعون دے سامنے اپنے وطن د‏‏ی فوجی تابعداری تو‏ں شروع ہوئے تے اس دے بعد تو‏ں تمام غلام اولاد مصری عوام دے تسلط وچ تبدیلی تک غلام رہیاں گی۔

فرعوناں دے کاتباں تے شاہی نوکراں نو‏‏ں انہاں دے والدین یا رشتہ داراں یا نابالغاں دے کیوریٹرز نے انہاں نو‏‏ں اپنے پیشہ ورانہ کرداراں وچ تبدیل کرنے دے لئی تربیت دتی سی جو موروثی ہوگئے سن ، جداں کہ تمام پیشے سن: بڑھئی بڑھئیاں دے بچے سن ؛ کسان کساناں دے بچے سن; ڈاکٹر ڈاکٹراں دے بچے سن; جادوگر اپنے جادوگر ماں پیو توں رسماں تے مقدس جڑی بوٹیاں دے راز حاصل کردے سن; چرواہیاں نوں ایہہ عہدہ اپنے چرواہے پیو توں وراثت چ ملیا سی; ماہی گیراں نوں اپنے مچھی پھڑن آلے ماں پیو توں سارا سامان تے کشتیاں وراثت چ ملیاں; وغیرہ، ساریاں سرگرمیاں دے نال۔

کوئی بغاوت یا عدم مطابقت نئیں سی، کوئی وی ایس توں وکھرا کسے ہور معاشرے نو نئیں جانندا سی، اس لیی، مچھی دے لیی پانی توں باہر دی دنیا دا تصور کرنا ناممکن ہووے گا، مائع دی سطح دی حد تے، اک مچھی کدی نئیں کر سکدی تصور کرو کہ اک ستارہ کیہو جیہا ہووے گا، یا اسمان، یا زمین نے کدی وی افلاطون دے غار دے افسانے وچ انج دا نئیں ویکھیا سی۔

تہاڈی دنیا وچ ایہ مکمل ڈُبکی تہانوں اک ہور منفی حقیقت ویکھن توں روکدی اے، جو کہ قرون وسطی دے 988 سال سی، اس لیی، لوکاں لئی سماجی نقل و حرکت دے خواب ویکھن لئی کسی وی تکلیف یا کسی وی توقع یا بے چینی دی نمائندگی نئیں کردا سی، ایہ تصور کرن دی طرح سی کہ اک گھوڑے نے کتا ہون دا سفنا ویکھیا، ایہ جانوراں دی بادشاہی وچ کدی نئیں ہوندا، اک غزال شیر دے دن دا سفنا نئیں ویکھدا؛ اک ہاتھی وی سپ بنن دا خواب نئیں ویکھدا۔

اک نفسیاتی بیماری دی طرح، تہذیب دے کسی مقام تے کسے نے کسی دوجے قسم دے معاشرے نال رابطہ کیتا تے اس نے جو کجھ ویکھیا اوہ دسن دا فیصلہ کیتا، جویں کہ افلاطون دی غار دے متھ وچ، لیکن متھ دے برعکس، کسی نے افلاطون دی غار نو چھڈن دا فیصلہ کیتا تاکہ اوہ ویکھ سکے کہ اوتھے کی اے افلاطون دی غار دے باہر سی۔

نتیجہ ادارہ جاتی سماجی نظم و ضبط دی تباہی سی، جو گزرنے دی رسم دی وجہ توں بے ترتیبی تے تہذیباں دے ٹکراؤ دے سامنے ثقافتاں دے سنکریٹزم دی وجہ توں ضم ہون تے موافقت دے نال مضبوط انقلاب دے دور توں لنگھیا۔

میں دیسی لوکاں دا تصور کردا ہاں جدوں اوہ بحر اوقیانوس دے پانیاں دے تھلے توں ابھردے ہوئے پہلے کارویلاں دے پار آئے جتھے یورپی عملے نوں پتہ سی کہ اوہ نویاں زمیناں دریافت کر رئے نیں، لیکن مقامی لوکاں نوں دیوتاواں نال سامنا کرن دا خیال سی: اک زبان دے نال اک عجیب بولی، جس وچ ملبوسات تے ہتھیار سن جنہاں نو انہاں نے پہلے کدی نئیں ویکھیا سی، انتہائی طاقتور، جس وچ جادوئی ٹیکنالوجیاں سن جویں کہ آئینہ، اگ دا ساہ لین آلی گرج دی ڈنڈی، جادوئی کلہاڑی جہڑی جلدی درختاں نو کٹ دیندی سی، چھری جہڑی آسانی نال کسی وی پھل نو کٹ سکدی سی، کپڑیاں دے تانے بانے، تے ہر شے جادوئی سی۔

دیسی معاشرے دی ساخت نے اک خاص موروثی نظام فراہم کیتا جہڑا نویں سردار دے زندگی لئی قائم ہون دے نال ای ختم ہو گیا، اس دے نال نال جادوگر تے معالج، جنگجو، عورتاں، بالغ تے بچے، ہر اک معاشرے چ اپنی طے شدہ تھاں تے۔

اپنے موروثی نظام دے مطابق سماجی پرت وچ ہر کوئی اپنی حیثیت دے لحاظ تو‏ں برابر سی تے پیدائش تو‏ں ہی انہاں نو‏ں طبقہ تے سماجی جات د‏‏ی شرائط دتی گئی سی۔

قرون وسطی دے بعد، یورپ دے پورے معاشرے وچ اک نواں خیال چلیا کہ روایتی سماجی تے مذہبی نظام دی جگہ لینے والے اس طرح دے اینتھروپوسنٹرزم دے بارے وچ: ہن 1789 دے فرانسیسی انقلاب دے انقلابیاں نے مساوات دے یوٹوپیا تے کجھ وی نئیں دی بنیاد تے اختلافات دے خاتمے دی گل کیتی، بغیر کسے سائنسی یا تاریخی ثبوت دے کہ معاشرے دا اک نواں ماڈل کم کر سکدا اے جتھے سارے انسان برابر ہون تے سماجی محنت دی سماجی ونڈ وچ سماجی کرداراں وچ تبادلہ ہو سکدے نیں، آزاد سماجی چڑھائی تے نزول وچ نقل و حرکت دے نال، تے، اودوں توں، معاشرے نو ڈھالنا پیا: بے روزگاری، پیشہ ورانہ منصوبہ بندی اچ بے قاعدگی، تے مزدوراں تے مصنوعات دی طلب تے رسد، بغیر کسی اصول دے؛ صنعتی تے تجارتی انقلاب، لاجسٹکس تے سامان تے خدمات دی تقسیم دا بحران پیدا کیتا جہنوں ایڈم سمتھ نے آزاد منڈی آکھیا تے رکارڈو نے فرض کیتا کہ مارکیٹ دی انارکی دا پوشیدہ ہتھ خود بخود مطالبات دی رائے نو منظم کرے گا، دوجے لمحے وچ سپلائی پیدا کرے گا جتھے منگ دا بحران سی; تے اس دے برعکس، اگلے لمحے وچ اضافی سپلائی، اضافی پیداوار نو بے اثر کر دیوے گی، جس نال مارکیٹ دے توازن دا نقطہ واپس آ جائے گا۔

اس طریقہ کار دے نال واحد مسئلہ اضافی سپلائی تے اضافی طلب دے وچکار منتقلی دا ویلہ اے، جہڑا اثرات پیدا کر سکدا اے تباہ کن سماجی واقعات جداں بے روزگاری، بھکھ، سماجی بے ترتیبی، جنگاں تے پیداوار تے سپلائی چین لائن دے نایاب عوامل اُتے تنازعہ اک تنازعہ وچ جو فتح د ی جنگاں تے سادہ لٹ مار تے بھتہ خوری دے ذریعے موت دا باعث بن سکدا ا ے۔

ایس خیال دا دفاع کرنا اوکھا اے کہ آزادی نے سماجی نظام نوں تباہ کر دتا: لوکاں نوں قائل کرنا سوکھا اے کہ اوہ کدی وی سارے امیر نئیں ہون گے یا سماجی اہرام دے سب توں اُتے نئیں پہنچن گے؛ ایہ سماجی محنت دی سماجی ونڈ لئی غیر ضروری تے تباہ کن اے; ایہ اوہناں معاشریاں وچ بالکل ٹھیک ویکھیا جا سکدا اے جنہاں نوں پیداواری سلسلے وچ اپنے فرق نوں پُر کرن وچ اوکڑاں دا سامنا کرنا پیندا اے، جویں کہ پورے ملکاں وچ جتھے پیشہ ور افراد دی کمی اے، جویں کہ 1980 دی دہائی وچ امیر جرمنی وچ اٹاں، پلمبراں، کوڑے داناں تے ویٹراں دی کمی دے نال ہویا سی۔ , تے ہن 2024 وچ کینیڈا، آسٹریلیا، جنوبی کوریا وچ وی ایہو ای ہو رہیا اے۔ معاشرہ سماجی حیثیت تے جنگ وچ جاندا اے جتھے امریکہ دے لوک، مقامی لوک، ہنڑ کوئی پیداواری معاشی سرگرمی نئیں رکھدے کیونکہ اوہ گھٹ لیکن بہت چنگی تنخواہ آلے پیشہ ورانہ حیثیتاں نو قبول نئیں کردے جیویں: دن دے مزدور، باورچی، اِٹاں آلے، پینٹر جنہاں دی گھٹ نمائش اے تے سماجی حیثیت، اس لیی ایہ پیشے تارکین وطن ولوں بھرے جاندے نیں جہڑے معاوضے توں لطف اندوز ہوندے نیں جہڑی سماجی طور تے معتبر ترین پیشیاں توں کئی گنا زیادہ اے، اوہ جیہڑے مقامی لوکاں لئی لیبر سپلائی مارکیٹ وچ ترجیحی تے نایاب ہن۔

کائنات مساوات دے خلاف سازش کردی اے، اٹھ بالکل مختلف سیارے، اسمان تے اک وی ستارہ کسی دوجے ورگا نئیں، اکو رُکھ تے اک پتا دوجے رُکھ دے پتے وانگوں، اکو سائز، رنگ، شکل تے سیارے تے دو انگلیاں دے نشان پورے، انسانی آبادی وچ دو اکو جہے ریٹینل پچھوکڑ، دو اکو جہے افراد، دو اکو جہے پہاڑ: مساوات وچ کمال دا خیال کتھے لبھدا سی؟

مساوات پرستی انسانی ثقافت تے سائنس دی فکری، اخلاقی، عقلی، مذہبی، سماجی، جسمانی، حیاتیاتی بے قاعدگی دی سب توں کامل شکل اے!


Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político

Nenhum comentário: