ጸረ ሃይማኖት ድዩ ወይስ ኣምላኽ ዘይብሉ?

ጸረ ሃይማኖት ድዩ ወይስ ኣምላኽ ዘይብሉ?

ኣብዚ ሳይንስ ምጽናዕ ሃይማኖታት ወይ ኣድማሳዊ ሃይማኖታዊ ባህሊ ዘተታት ሰለስተ ምድባዊ ዓይነታት እዩ።

እቲ ቀዳማይ ዝምርመር ትንተናዊ ምድብ፡ ነቐፌታ ቴይዝም ኮይኑ፡ ሓደ ሰብ መዓስን ኣበይን ኣማልኽትን ብዙሕነትን ካርዲናሊቲ ወይ ስርዓት ናይ ሓደ ኣብ ሃይማኖታዊ ባህላዊ ኵነታት ወይ ናይ ሓደ ልምምድ ኣቃውማ እምነት ኣብ ኵነታት እምነት ናይ ሓደ ጉጅለ፡ ናይ ሓደ ብሄር ናይ ሓደ ጂኦግራፍያዊ ወይ ፖለቲካዊ ዞባን ናይ ሓደ ብሄርን ናይ ሓደ ህዝብን ከም ዝተቐልቀለ ዝዛተየሉን ዝዘተየሉን እዩ።

እቲ ካልኣይ ክምርመር ዘለዎ ናይ ትንተና ምድብ ምድብ ኣወዳድባ ናይ ሓደ ሃይማኖታዊ ትምህርቲ፡ ናይ ቅዳሴን እምነታቱን ናይ ክህነታዊ ስርዓተ-መሰረቱን፡ መልክዓት ውደባኡ፡ ቁጠባዊ፡ ማሕበራዊ፡ ሞራላዊ፡ መንፈሳዊ ቀጻልነቱ፡ ናይ ስነ-ምግባር ሕግታቱን ምምሕዳራዊ፡ ሒሳብን ኣካላዊ ውዳበኡን ንኹሉ ረቛሒታት ጂኦግራፍያዊ ኣቀማምጣ፡ ፖለቲካን ማሕበራውን ፖለቲካውን ኵነታት ኣብ ግምት ብምእታው እዩ።

እቲ ሳልሳይ ምድብ ክምርመር ዘለዎ ቅዱስ ስነ-ጽሑፍ ናይ ሓደ ሃይማኖታዊ ልምዲ እምነታት ኣብ ቀንዲ መጽሓፉ ወይ ኣብቲ እቲ ትውፊት ንርእሱ ከመኽንየሉን ልዕሊ ሰብኣዊ መበቆል ትእዛዛቱ ከረድእን ዝፍትነሉን ስብስብ ጽሑፋት ዝምልከት ኮይኑ፡ ሕግታቱን ትምህርታቱን ምኽርታቱን፡ ሞራላውን ሃይማኖታውን ሕግታቱን፡ ከምኡ’ውን ካብ ኩሉ ዝኾነ ዘየግልል ሰብኣዊ ትእዛዛት ዝያዳ ዘጠቓልል ትርጉሙን ዝምልከት እዩ። መዳይ ህይወት፡ ማሕበራውን ፖለቲካውን ውዳበ ሰዓብቱን ምሁራቱን።

ስለዚ እዚን ካልኦት መጽናዕታዊ ስራሓትን፡ ንገለ ወይ ኩሎም ካብዞም ሰለስተ መትከላትን መሰረታትን ስልጣን ንምእላይ ዝዓለመ ኮይኑ፡ ነቲ ቀዳማይ ምድብ ንምፍራስ፡ ወይ ነቲ ካልኣይ ንምፍራስ ወይ ድማ ስልጣን ናይቲ ሳልሳይ ምድብ ንምፍራስ እዩ። ወይ ገለ ካብኣቶም፡ ወይ ኩሎም።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político