አይኮንን! ምናልባት!

አይኮንን! ምናልባት!

ኣይፋልን ኣይፋልን-እወ ኣብ ዝኾነሉ እዋን። ናይ ግድን ኣይፋልን ኣይኮነን፤ ኣብ መንጎ ፍርቂ እወ ፍርቂ ኣይፋልን ጥራይ። ምናልባት እወ፤ ምናልባት ኣይክኸውንን ይኽእል እዩ።

ኣነ ይገልጽ።

ብዲፕሎማስያዊ ቋንቋ፡ ካብ ካልእ ህዝቢ ዝመጽእ ሕቶ ኣብ መጀመርታ ድርድር፡ ዋዕላ፡ ምምኽኻር፡ ርክብ፡ ኣርቲኩለሽን፡ መባእታዊ ኣጀንዳ፡ ኣኼባ፡ ምብጻሕ ብግዴታ ፈጺሙ ኣይክሕድን እዩ።

እዚ ሕጊ እዚ ኣብ ግዜ ሰላም ፈጺሙ ዘይጥሓስ ክኸውን ይኽእል እዩ።

ስለዚ፡ እቲ ስነ-ቓላት ብሃይፈን ተገይሩ፡ ኣብ ደረት ተጋራጫውነት ከይበጽሐ ብተመሳሳሊ ኣገባብ ኣብ ሜቶኒሚስ፡ ምስሉይነትን ዳርጋ ተጋራጫዊ ምልክት ቃላትን ተፈጢሩ።

እቲ ስነ-ቓላት በዚ ኸምዚ ብልክዕ ትርጉሙ ዘይኰነስ ንባህግን ሓሳባትን ዝሓልፍ፣ ስነ-ሓሳብ ዝትንክፍ ዝተቐደሱ ነገራትን ቃላትን ኣማዕቢሉ፣ ስለዚ ብክልሰ-ሓሳብ፣ ብቴክኒካዊ መዳይ ኲናት ኣይኮነን፣ ዘይ- ውግእ፡ ዘይሰላም።

ቀጺሉ ካልእ ሓድሽ ዕንቊ ዲፕሎማስያዊ ቃላት ይመጽእ እዚ ድማ ድሕሪ ሓቂ ዝብል መግለጺ እዩ። ናይ ግድን ሓሶት ኣይኮነን፣ ሓቂ እውን ኣይኮነን፣ ካብቲ ሓቂ ፍሉይ ዝኾነ፣ ድሩትን ኣጠራጣርን ሕጋዊ ቃል እዩ፣ ብስነ-ጽሑፍ፣ ቃል ብቓሉ ልሙጽን ቅዲ ዘለዎን እዩ።

ነዚ ሓድሽ ኒዮ-ዲፕሎማስያዊ ቃላት ብምህብታም፡ ኣብ ምዕራባውያን ቅዲታት ፊልምታት ሆሊዉድ ዝነበረ ልብወለዳዊ ሜክሲካዊ ዕጽዋ ዘይምንቅስቓስ ንምግላጽ Galicism detente ፈጢርና።

ስለዚ፡ ዘመናዊ ውግኣት ድሕሪ ሕጂ እቲ ብስነመጐታዊ መገዲ ትጽቢት ዝግበረሉ ውጽኢት፡ ማለት ዓወት ወይ ስዕረት የብሎምን። ድሕሪ ሕጂ ኣይኮነን፡ ካብ ዝሑል ኲናት ጀሚሩ፡ ኣብ ኢንዶቻይና፡ ኣብ ማእከላይ ምብራቕ፡ ብዘይካ ውሑዳት ሓደ ወገን ዝዓነወ ግን ከኣ ዘይተሳዕረ ንርኢ፡ ከም ሰሜን ኮርያ፡ ሊብያ፡ ዩጎዝላቭያ፡ ታይዋን፡ ኩባ፡ ሃይቲ፡ ካምቦድያ፡ ቬትናም፡ ኣብዚ ኩሉ cases ብሓደ ወገን ዘይምስዓር ነይሩ፣ ኣብ ተመሳሳሊ እዋን ድማ፣ ዘይዓወት ነይሩ። ትርጉም ስዕረት-ዓወት ብትርጉም ዳግማይ ዝቐርጽ ግራምሳይዜሽን እዩ፣ ኲናት ትረኻ ንክውንነት ናይቲ ሓቅታት ዝስዕር እዩ። እንታይ ሓቅታት እዩ፧

ዝሑል ኲናት ምስተዛዘመ፡ ኣብዚ ኣብ መንጎ ባይፖላሪዝም ዝነበረ መድረኽ’ውን እንተኾነ፡ እቲ ጽንፈኛ ማእከል ናይቶም ዘይተሰለፉ ተቐልቂሉ፡ እቶም ዘይጸላእቲ፡ ዘይገለልተኛታት መሓዙት ክኾኑ እዮም።

ውግኣት ብዓይኒ ሕሳብ ዋሕዚ ገንዘብ፣ ኣብ ትሕቲ ንቑሕ ዓይኒ ህዝባዊ ርእይቶ ዝውሰን ናህርን ጽዓትን ተግባራት ኣብ ዓውደ ውግእ ዝውሰን፣ ምቁጽጻር ትረኻታትን ካብ ዓውደ ውግእ ዝመጽእ ሓበሬታን ዝካየድ እዩ፣ በዚ ምኽንያት ድማ ኢና ድሕሪ ደጊም ነቲ ሓቂ ፈጺምና ዘይንፈልጦ ታሪኽ ውግኣት፡ ኩሉ ግዜ ጅሆ ኮይንና ኣብ ትረኻታት፡ ካብ ናፖልዮን፡ ሰውራ ፈረንሳ፡ ኮሚኒስታዊ ሰውራታት፡ ናብ መጻሕፍቲ ዝፈሰሰ ነገር የለን፡ ብዛዕባ ምጽናት ዓሌት፡ ጭፍጨፋ፡ ዓመጽ፡ ግህሰት፡ ምዝማት፡ ምዝማት፡ ቆርበት ርእሲ፡ ምርኮ፡ ኩሉ እቲ... ምስጢር ናይቲ ዘይስነምግባራዊ ተግባራት ትሕቲ መሬት ሃገራዊ መንግስቲ።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político