Tio procent av världens befolkning vill vara världens paradigm och huvudperson

لەسەدا دەی دانیشتوانی جیهان دەیانەوێت ببنە پارادایم و پاڵەوانی جیهان

هەمان ئەو لەسەدا دەیەی دانیشتووان دەیانەوێت نۆرمەکانی ڕەفتاری گشتی وەک لە قەتەر لە ماوەی مانەوەی کورتدا بە بۆنەی مۆندیالی تۆپی پێ دیکتە بکەن، کە ئەو گرژییانەی کە بەهۆی دۆخی هەزار ساڵەی کولتوری ناوخۆییەوە وروژێنراون، لەگەڵ ستانداردە جیهانییە گشتگیرەکەدا بەریەکدەکەون کە لەلایەن قەتەرەوە دیکتە دەکرێت یۆرۆسەنتریزم، تەنانەت لە پێکردنی ئەو ماکسیمە ئەنترۆپۆلۆژییەی کە دەڵێت ڕێز لە هەر کولتوورێک بگرن، بەبێ پلەبەندی مافە ئیمانێنتەکان، بە بڕوای هیگڵ، مافە سروشتی و گشتگیرە هەمیشەییەکان و نەگۆڕەکان مافی ژیان و ئازادین، مافەکانی دیکە ڕێژەیی، ڕوداوە، پێویستن بەڵام جێی مشتومڕ نین و ڕێژەیی کراوە.

هەر فۆرمێکی نوێ لە مافەکان پێویستی بە ڕێککەوتنی دانیشتوان و کۆمەڵگەی ناوخۆیی دامەزراو بە شێوەیەکی یاسایی هەیە وەک مافی سەرپەرشتیار وەک مافی ئایینی مرۆڤ لە دەرەوەی سیستەمێکی تیۆسێنتریک، یان مافی سیستەمی حکومەت و سیستەمی سیاسی خۆی، ماف خێزان کە تاک هاوسەری یان فرەژنی تێیدا دامەزراوە، مافی بەکارهێنانی کاڵای شایستەیی بەکۆمەڵ، کاڵای بەکارهێنراوی باو وەکو تێپەڕین بەناو ڕووبار و دەریاچەکاندا، دابەشکردنی باج و ڕسومات، سیستەمی هەڵبژاردنی سیاسەتمەداران و دەستوور، بریتین لە مافە یارمەتیدەر و تایبەتەکان کە بە زۆرینەیەکی هاوبەشی سادە یان شایستە دروستکراون و پێکهێنراون.

هەموو شتێکی تر پێویستی بە ڕێزگرتن هەیە لە چوارچێوەی دەسەڵاتی دادوەری و لێهاتوویی یاسایی هەر ناوچە و بارودۆخێکدا و ناکۆکی و ناکۆکییەکان بە شێوەیەکی ئاشتیانە و لە ڕێگەی نۆرمەکانی ئەخلاقی نووسراو و نەنووسراوی کۆمەڵگا چارەسەر بکرێن. باقییەکەی تریش بڕینی ئەو کەمینە چالاکوانەیە کە تەنها هەوڵی خۆبەدەستەوەدانی هەژموون دەدات بۆ سەپاندنی دیدگای تایبەت و کەمینەی خۆی بۆ جیهان، ڕێک لەکاتێکدا تەنها لەسەدا دەی دانیشتوانی زەوی کە لە ئەوروپا و ئەمریکا دەژین دەیانەوێت بەسەر 90%ی... دانیشتوانی جیهان کە لە نێوان هیندستان، چین، ئەندەنوسیا، ئاسیا، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەفریقا دەژین و کە تەنها 10%ی هەموو وزەی بەرهەم هێنراو لە جیهاندا بەکاردەهێنن، و تەنها 10%ی هەموو کۆکاین و ماددە هۆشبەرەکان و خواردنەوە کحولییەکانی هەموو مرۆڤایەتی هیچ ئەخلاقێکی نییە بۆ... سەپاندنی ستانداردی ئەخلاقی بەسەر مرۆڤایەتی بە گشتی.

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político