domingo, 23 de novembro de 2025

ʻOiaʻiʻo o ke Kumumanaʻo o ke Kānāwai

ʻOiaʻiʻo o ke Kumumanaʻo o ke Kānāwai

I waena o ka pūnaewele hiʻohiʻona o nā manaʻo i hilinaʻi ʻia e nā mea kālaimanaʻo kānāwai ma ke ʻano he ʻepekema, pono e hōʻoia i kekahi mau kumumanaʻo ʻaʻole i ʻaʻa kekahi o lākou e nīnau, kahi i hoʻokumu ʻia ai nā ʻōnaehana heuristic a me ka noʻonoʻo.

ʻAʻole hoʻi mākou e hoʻāʻo i kahi regression a digression paha i loko o nā kula o ka manaʻo ma nā kumumanaʻo kānāwai a me nā aʻo; he mea ʻole ia, no ka mea he ideological, idealistic, elitist, ethnocentric, self-insufficient lākou a pau, a ʻaʻohe o lākou e hiki ke hōʻoia maoli i kā lākou theorems, postulates, a me nā kumumanaʻo, e like me kekahi o nā ʻepekema pili kanaka. He mau manaʻo wiwo ʻole wale nō lākou i hānau ʻia mai ka manaʻo o kahi kanaka mālamalama e manaʻo nei e alakaʻi i ke kanaka me ko lākou akamai holistic, tautological, solipsistic, a me personalistic.

ʻO nā kumumanaʻo kānāwai ma ke ʻano he ʻepekema pili kanaka e hoʻāʻo nei e wehewehe a hoʻāpono i kahi ʻano kaiāulu me kā lākou ʻike idealistic o ka ʻoiaʻiʻo e pili ana i nā hakakā ma lalo, me ka ʻae ʻana i ka hemahema o ke kanaka.

Ke ʻimi nei mākou e kāpae i nā kumumanaʻo āpau o ke Kānāwai ma ke kākoʻo ʻana i kahi hihiʻo hoʻonohonoho hoʻokahi e ʻoi aku ana ma mua o nā kumumanaʻo āpau a me nā kumumanaʻo a me nā aʻo āpau e pili ana i ke Kānāwai mai ka manaʻo o ka noʻonoʻo ʻana i ke Kānāwai ma ke ʻano he ʻenehana.

No laila, he ʻenehana wale nō ke Kānāwai e ʻimi nei e wehewehe i loko o kāna mau manual a hoʻohui i nā lula a me nā kaʻina hana kūpono ʻole a kūpono hoʻi e pili ana i nā manaʻolana o ka nohona a me ke ʻano pilikino.

ʻO ka lua o ka ʻōlelo e pili ana i ka manaʻo o ke Kānāwai ma ke ʻano he ʻenehana e ʻike i ka hana a nā loea kānāwai, e ʻae ana i ko lākou mau palena noʻonoʻo, ʻaʻole hiki i ke kanaka hoʻokahi ke ʻike a ʻae paha i nā nāwaliwali, nā hemahema, a me nā hakahaka i ko lākou ʻike ʻana i kahi pae o ke ola e pili ana i nā hakakā. No kēia kumu, ua māhele ʻia ka hana o ke Kānāwai i ʻelua hapalua, e kūʻē ana i ka pale a me ka hoʻopiʻi ʻana, ma muli o ka hiki ʻole ke noʻonoʻo i kahi kanaka e manaʻo e hoʻoponopono i kahi pilikia ma ka hana ʻana i kā lākou hōʻole ponoʻī no ka pono o ka hopena ʻoiaʻiʻo, ʻoiai inā ʻike lākou.

No laila, hoʻokaʻawale mākou i ke kumumanaʻo mai ka hōʻole ʻana a hoʻohālike e hoʻowahāwahā i nā hana ʻoiaʻiʻo a me nā hana hoʻohui o nā mea ʻelua e hoʻohālike i ka ʻimi ʻana i ka palena kikowaena o ka hakakā maoli.

Ma ke ʻano he ʻenehana a ma ke ʻano he hana kaiāulu, pono ia e loli i nā manawa a pau. Inā he hopena ia o kahi aʻo, kumumanaʻo, a manaʻo paha, e ʻoi aku ka paʻa a me ke kūlike o ka manawa. Ma ke kumu, nele ia i nā kumu paʻa, honua, a me nā kumu, no laila kona ʻano ephemeral, transmutability, flexibility, a me ka contingency. Pono kēia i nā wehewehe jurisprudential malleable, temporal, a paʻa ʻole ma o nā ʻaha hoʻokolokolo kiʻekiʻe e wehewehe hou, hoʻonui, kaupalena, a haʻalele - he pāʻani wale nō i nā huaʻōlelo, no ka mea, ʻo ke Kānāwai he ʻenehana i hoʻohana ʻia no ka hoʻopunipuni ʻana i kahi hoʻonohonoho o nā ʻōlelo e wehewehe ana i kahi kūlana maʻamau e pono e hoʻololi ʻia i kahi kūlana maoli ma o ke kilokilo o ka hoʻokomo ʻana i ka kikokikona ma waena o nā ʻaoʻao ʻelua, ka pale a me ka hoʻopiʻi i hoʻokaʻawale ʻia, ʻoiai ua ʻike nā ʻaoʻao ʻelua i nā nāwaliwali noʻonoʻo a me nā hoʻopunipuni a mahalo i kēia mau māhele a me nā palena e pili ana i ke kānāwai o dialectics, ka mea e haku ai i ka pāʻani o ke kau ʻana i ka hoʻopono, pono e like a me ka proportionality. Ma kahi o ka hoʻopono, he ʻenehana ia o ka hoʻopili ʻana o ka hoʻokolokolo o ke Kānāwai.


Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político

Nenhum comentário: