ቅርጻዊ ንዋታዊነት

ቅርጻዊ ንዋታዊነት

ኣብቲ ብማርክስ ኮሚኒስት ዝፍለጥ “ርእሰ-ማል” ዝብል እኩብ መጻሕፍቲ ሄንሪክ ካርል ማርክስ፡ ኣብቶም ክልተ ህንጻታት ናይ ስነ-ኣእምሮኣዊ ትንተናዊ ምድባት መሰረት ዝገበረ ዲያለክቲካዊ ክልሰ-ሓሳቡ ኣዝዩ ብንጹር ገይሩ፡ ኣብ ኩሉ ግዜ ብትንተና ሕብረተሰብ ዝፈጥሩን ኣብ ኩሉ ርብዒ ስልጣነን ዝፈጥሩ... ዲያለክቲካዊ ትንተናዊ ምድባት ሰመዮ፡ ሀ) መዋቕራዊ፤ ለ) ልዕለ-መዋቕራዊ።

ኩሎም ትካላትን ኩሎም ተግባራትን ሓቅታትን ሕብረተሰብ ዝግለጹሉን ዝስለፉሉን ኣቃውማ፡ ርእሰ-ማል፡ ገንዘብ፡ ሃብቲ፡ ፋይናንስ፡ መኽሰብ፡ ኣቑሑት፤

እቲ ንሱ ዝበሎ በርጌሳዊ ትካላት ርእሰማላዊ ደርባዊ ዕብለላ ብመንግስታዊ ልዕልና ኣፓራተስ ዝቖሙ፡ ሀ) ፈጻሚ፤ ሓጋጊ ኣካል፤ ፍርዳዊ ኣካል፤ ለ) ኩባንያታት፤ ባንክታት፤ ኢንዱስትሪታት፤ ሐ) ሲቪላዊ ትካላት፤ ኣብያተ ትምህርቲ፤ ኣብያተ ክርስቲያናት፤ ሃይማኖታት፤ ሐ) ዕጡቓት ሓይልታት፤ ፖሊስ፤ ንኡስ ወተሃደራዊ ትካላት፤ መ) መሳርሒታት ስነ-ሓሳባዊ ዕብለላ፤ ሕግታት፤ ደረጃታት፤ ውዕሊ፤ ባህሊ፤ ስድራ፤ ስነ ምግባር፤ ልምድታት፤ ሠ) ስነ-ጥበብ፤ ስነ ጽሑፍ፤ ስፖርት፤ ሚድያ፤ ጋዜጣታት፤ ማሕበራዊ መራኸቢታት።

ማርክስ ኣብ መንጎ በርጌሳውን ርእሰማላውነትን ተቐያይሩ ዝገብሮ ዝነበረ ናይ ብሕቲ መሳርሒታት ልዕልና ናይቲ ዓብላሊ ማሕበራዊ ጽላት "mea" ዝብል ትርጉምን ግራምስያዊ ምዕባለን ገይረዮ፣ ብፍላይ ኩሉ በርጌሳዊ ርእሰማላዊ ስለዘይኮነ፣ ከምቶም ናይ ምትዕጽጻፍ ሓይሊ ዘለዎም ኦርጋኒክ ምሁራት ሕብረተሰብ ባህርያት ከም ሳይንቲስት፡ ክኢላታት፡ ፍሉጣት ሰባት፡ ስነጥበባውያን፡ ስፖርተኛታት፡ ፍሉጣት ሰባት፡ መምህራን፡ ደያኑ፡ ኣዋጅቲ ሚድያን ኣብዚ እዋን’ዚ ከም ኣፍረይቲ ትሕዝቶ ማሕበራዊ መራኸቢታት ዝፍለጡን ተጽዕኖ ፈጠርቲ ተባሂሎም’ውን ዝፍለጡን እዮም።

ምሉእ መስርሕ ርእሰማላዊ ኣብ መሓውራቱን ልዕለ-ቅርጻታቱን እንተማዕቢሉ፡ እቲ ዘይተመለሰ ሕቶ፡ እቶም ኣብ ሶቭየት ሕብረትን ቻይናን ንወጻኢታት ርእሰማላዊ ሰውራታት ዝመወሉን ዝደገፉን ርእሰማላውያን ወኪላት ብኸመይን መንን እዮም?

እቲ ንሰውራታት ዝኸውን ገንዘብ ካበይ መጺኡ?

እቶም ካልኦት ሳዕቤናቶምን ድሕሪኡ ዝመጹን ሰውራታት ድማ ኣብ ዓወት ሰውራታት ሶቭየትን ማኦን ተመርኲሶም ብሶቭየት ሕብረትን ቻይናን ዝምወሉ እዮም።

ኣዝዩ ዝምችእ ፕሮክሲ ንኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ ፋይናንስ ኣብኡ፡ ብተመሳሳሊ፡ ን70 ዓመታት ናይ ሰሜን ኣመሪካ ናይ ኣየር ኩባንያ ሎክሄድ ብፍሉይን ብሞኖፖሊን እታ እንኮ ቀሊል ናይ ጽዕነት ነፋሪት ብሉጽ ዝናን ጽቡቕ ኣፈጻጽማን ዘለዋ ብመንጽር ድሕነት ከም ዘፍረየት ክንርዳእ ንኽእል ፣ ተዓጻጻፍነት፣ ቁጠባን መወዳድርቲ ዘይብሉ ብዙሕ ዕዮ ዝዓዪን ጽዕነትን ሰባትን ካብ ኣርክቲክ ናብ በረኻ ሰሃራ፣ ብዘይ መንቅብ መንገዲ ከብጽሕ ዝኽእል፣ ምናልባት ስለዚ እዩ ብደረጃኡ መወዳድርቲ ነይርዎ ዘይፈልጥ፣ ዋላ እኳ ብዙሓት ኣመሪካውያን፣ ኤውሮጳውያን፣ ጃፓናውያን፣ ኮርያውያንን ስጳኛውያንን ኣፍረይቲ እንተሃለዉ ክወዳደር ፈቲኑ ኣይተዓወተን፣ በዚ ድማ ኣብቲ ንበይኑ ኣብ ወተሃደራዊ ንግዳዊ ዕዳጋ ዓለም ቀለልቲ ወተሃደራዊ መጓዓዝያታት ዝነገሰሉ ሸውዓተ ዓሰርተታት ዓመታት ከምዘይተቐየረ ጸንሐ።

ሓደ ኣሰቃቒ፡ ዘይተጸበናዮ መወዳድርቲ ተቐልቂሉ ኣሎ፡ ካብ ዘይተጸበኻዮ ሃገር፡ ዝያዳ ቅልጡፍ፡ ዝቐልጠፈ፡ ዝያዳ ዕዮ ዝዓዪ፡ ዝያዳ ዘመናዊ ብመንጽር ተኣማንነት ጥራይ ዝኸስር፡ ንባህርያት ሄርኩለስ ንምምዕርራይን ንምብዛሕን ብዙሕ ሰዓታት በረራን ብዙሕ ግዜን ዝሓትት። ካብ ሎክሄድ ኩባንያ ፣ ምስቲ ፍሉጥን ልዕሊ ዓቐን ዝተፈተነን ሞዴላ ን70 ዓመታት ኣብ ዳርጋ ሚእቲ ሓይልታት ኣየር ኣብ መላእ ዓለም መንቅብ ዘይብሉ ኣገልግሎት ንኽህብ ዝጸደቐ።

እዚ ተቐዳዳማይ ካብ ብራዚላዊ ኩባንያ ኣየር EMBRAER ዝመጸ ሞዴል ኮይኑ፡ ብኣሕጽሮተ ቃላት C390 ሚለንየም ተባሂሉ ይጽዋዕ፡ ንነብሱ ከም ተስፋ ዘለዎ ተካኢ፡ ዝያዳ ዘመናዊ፡ ኣዝዩ ዝቐልጠፈ ኣገልግሎት ምሃብ ዓቕሚ ዘለዎ፡ ኣዝዩ ዝያዳ ተዓጻጻፊ፡ ዝቕየር፡ ኣብ መንጎ ተግባራት ኣብ... ደቓይቕ፡ ዘይከምቲ ኣብ ሄርኩለስ ተግባራት ንምትዕርራይ ዝነበረ ጸገም፡ ንምድላው ሰዓታት ዝሓትት፡ ከምኡ’ውን ዝያዳ ቴክኖሎጂካውን ምቾትን፡ ሄርኩለስ ኣብ ካቢን ብቐሊል ሽቓቕ ሒዛቶ ዘይትፈልጥ።

ብዙሓት ወተሃደራዊ ሓይልታት ነቲ ናይ ቀደም ሄርኩለስኦም ጡረታ ዝገብሩሉ ግዜ ምስ በጽሐ፡ ብዘይካ፡ ኣብ መወዳእታ፡ ትውፊትን ፖለቲካን፡ ንሞዴል ሎክሄድ ናይ ምርጫ ብልጫ ክህብ ዝኽእል ርትዓዊ ስነ-ሞጎት የለን።

ስለዚ እቲ ንሓድሽ ቦታ ክኸፍት ክመውት ዘይደሊ ናይ ቀደም ሞዴል ምርጫ በቲ ናይ ቀደም ባጤራ ጸሊምን ጉቦን ጥራይ እዩ ክምኽነዮ ዝኽእል።

ምርጫ ሞዴል ንዓለም መንግስታት መስመር ምዕባለ ኣብ ምኽታል ዘለዎም ስብርባር ይገልጽ፣ ነቲ ብሰብዓ ዓመት ዝጸንሐ ቴክኖሎጂ ዝተነድፈ ሞዴል፣ ብእርሳስ፣ ሕግታት ስላይድ፣ ብ3D ራእይ፣ ብኮምፒተር ግራፊክስ፣ ሆሎግራም ኣብ ዝተነድፈ ሞዴል ይለዋወጥ ፕሮቶታይፕ ምግባርን ኣብ ውሽጢ ባህርያትን መለክዒታትን ብዙሕነታውን ኣህጉራውን ትካላትን ኣካላትን ንመቆጻጸሪ ጽሬትን ምስክር ወረቐትን ሃልኪ ጸዓት፡ ስነ-ህይወታዊ ንዋት፡ ምቑጣብ ንብረትን ነዳድን፡ ደረጃ ድምጽን፡ ኤርጎኖሜትሪን ብቕዓትን ዝምልከት እዩ።

እዚ ሞዴል ናይ ዕድጊ ምርጫ ኣብ ውሽጢ ወተሃደራዊ ስፔሲፊኬሽን ወተሃደራዊ ገደብ ዋጋ ከም ኩነታት ምግዛእ sine qua nom ዘይጥምት ሕጂ ውን ነቲ ዘመናዊን ዳግማይ ምህንድስናን ሞዴል ኣብ ሄርኩለስ ካብ ሚለንየም ዝኸበረ ይገብሮ፣ እዚ ዘመልክትና እቲ ሰውራታት ንምምዋል ዝሕግዙ መንገድታት ብተመሳሳሊን ጸልማትን መስርሕ ምዕባይ ጸጋታት ዝሓልፉ ኮይኖም፡ ኪኖ ሕጋዊ ባጀታዊ ቁጽጽር ዝኸይድ፡ እቶም ዝያዳ ምስጢራውያንን ዘጠራጠሩን እዮም፡ ኣብቲ ኣብ ርካሽ ዝተመርኮሰ ደረጃ ጸዓት ዓለምና ብምቕያር ዝተዛዘመ ኲናት ሽዱሽተ መዓልቲ ጥራይ እዩ ኢልና እንተሓሲብናዮ ነዳዲ፡ ዓለምለኻዊ ዳግመ ምህንድስና ኣብ ፕሮጀክትታትን መስርሕ ህንጸት መካይንን፡ ኣብ ሰብኣውነት ዝዓበየ ጽላታዊ ኢንዱስትሪ ዝነበረ፡ ነዚ ምቕያር ከባቢ 50 ትሪልዮን ዶላር ክሳራ ኣብ GDP ዓለም፡ ሽዑ፡ ከም ናዚ ናይ ሂትለር ዝኣመሰለ ሰውራ፡ ኲናት ኮርያ፡ ኲናት ቬትናም፡ ኲናት ዒራቕ፡ ኲናት ኩዌት፡ ሰውራ ማኦ ኣብ ቻይና፡ ኮሚኒስታዊ ሰውራ ሶቭየት፡ ምንጪ ፋይናንሱ ፈጺሙ ዘይንጸር ሰብኣውነት ተኸታቲሉ ዘይፈልጥ ወጻኢታት ክህልዎ ይኽእል እዩ።

ጀርመን ጥራይ 700 U2 ክላስ ሳብመርሲብል ሰሪሓ፤ ኣብ እዋን ካልኣይ ኲናት ዓለም፡ ኣመሪካ ኣስታት 10,000 መራኽብን 80,000 ነፈርትን ሰሪሓ፡ ሶቭየት ኣስታት 40,000 ዕጥቃዊ መካይንን ታንክታትን ሰሪሓ፡ ስለዚ: ንሰውራታት ንደቂ ሰባት ዝምውል መን እዩ?

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político