ፍልቀት ኣንጻር ፍጥረት?

ፍልቀት ኣንጻር ፍጥረት?

እቲ ኣብ መንጎ ክልቲኦም ተጻረርቲ ዋልታታት ኣብ ትውልዲ ሓሳባት ብዛዕባ ኣመጻጽኣ ህይወት ኣብ ምድሪ ዝግበር ዘሎ ዓቢ ክትዕ፡ ርዱእ እዩ - ንህይወት ብሓፈሻ እንተወኪሰ ኣነ ምውጻእ እየ ዝገብር ዘለኹ፡ ወይ ድማ ኪኖ ስፍሓት ናይቲ ኣብ መበቆል ህይወት ዝግበር ክትዕ ዝኸይድ ዘለኹ - ነቲ ሓቀኛ ቅልውላው ብዛዕባ እቶም ክልተ ቀንዲ ወገናት ኣብ ሕቶ ዝቃወሙ ፍልልያት ዝሓብእ እዩ፡ ህይወት ካበይ መጺኡ፤ ከመይ ኢሉ መጺኡ፤ መዓስከ እዩ ተላዒሉ፧

ኣብ መንጎ ክልቲኦም ቀንዲ ወገናት ኣብ ክትዕ ኣመጻጽኣ ህይወት ዝነበረ ዓቢ ፍልልይ፡ በቲ ኣዝዩ ማእከላይ ምሳሌ ዝተሓብአ ኮይኑ፡ ክልቲኦም ወገናት ኣብቲ ክትዕ ንጹር ኣይኮነን።

ፍልቀት ዝብል እዩ።

እቲ ብዛዕባ ኣመጻጽኣ ህይወት ዝምልከት ሳይንሳዊ መግለጺ ሞዴል ብሜታፊዚክስ ይጅምር፣ ካብኡ ድማ ዘይስምዒታዊ ነገር ኣብ ኣጋጣሚ ከም ዝምርኮስ ይምጉት፣ ኣብ ጭካነ ናይ ሓደ ሞዴል ናይ ሓደ ብልሒ ዘይብሉን ኣብ ደረት ዘይውዳእ ካብ መጠን ንላዕሊ ብዝግበር ፈተነታት ዝሰርሕን፣ ኣብዚ ናብ ዘይውዳእ ምምላስ ድማ ዕድልን ሓደጋታትን ጥራይ እዮም ንጹህን ዘይንዋታዊን ዘይምህላው ክሃንጹን ክትክኡን ዝኽእሉ፣ ርዱእ እዩ ዘይመንፈሳዊ፣ ወይ ኣ-መንፈሳዊ፣ ምስቲ ጽሩይን ቀሊልን ተኽእሎኣዊ ሞዴል ብኣረሜናዊ ሓይሊ ዝሰርሕ፣ ከም ዘየድልዮ ንምርግጋጽ ጥራይ: ዕላማዊነት፣ ወይ ብልሒ፣ ወይ ዕላማ ዘለዎ ምትእትታው ወይ ካልእ ካብ ስነ-መጐት ግብረ-መልሲ ወይ ስነ-መጐት ኢንዳክቲቪዝም ናይ ሕጊ ብዙሕ ቁጽሪ፣ ማለት ውሳኔነት ናይ ዝተፈጸሙ ሓቅታት ብድሕሪኡ ነቲ ሓቀኛ ጠንቅታት ዝገልጽ: ማለት እቲ ሳዕቤናት ወይ ውጽኢት ጠንቅታት የረድኡን ይመርጹን።

ነገራት ዝሰርሑ ቅኑዓት ጠንቅታት ኣቐዲሞምን ብኣጋጣሚን ስለዝነበሩ እዮም፣ ግን፣ ብርግጽ፣ እቲ ውጽኢት እዩ ነቶም ጠንቅታት ዘመኽንየሎምን ዝፈጥርን፣ ኣብ ዝተገልበጠ ምኽንያታዊነት።

ፍልቀት ንጠንቅታት ብሳዕቤናዊ ሓቅታት እዩ ዝገልጾን ዘመኽንየሉን እምበር ብኣንጻሩ ኣይኮነን፣ ኩሉ ጠንቂ ዝተወሰነ ዝተገመተ ወይ ዝግመት ውጽኢት ከምዘየፍሪ ኣብ ግምት ብምእታው፣ ካብቲ ውጽኢት ዝተረኽበ ድሕሪ ዝተወሰነ ስብስብ ጠንቅታት ጥራይ፣ እቲ ሳዕቤናት ነቲ ጠንቅታት ዘመኽንየሉ።

እቲ ሳዕቤናት ነቲ ሓቀኛ ጠንቂ ይፈጥርን ይገልጽን።

እዚ ሂውሪስቲክ ኣገባብ ሕጊ ፍልቀት ዓሌታት፡ ኩሎም ሕግታት ፍልቀት ክሰርሑ ድዮም ኣይሰርሑን ኣቐዲሞም ኣብ ዘይፍለጠሉ ተገላባጢ ምኽንያታዊ ምኽንያት እዩ: ንሳቶም ከም ዝሰርሑ ጥራይ እዩ ዝፍለጥ ምኽንያቱ ሳዕቤናቶም ኣቐዲሞም ብተመሳሳሊ ሕግታት ስለዘፍረዩ ጥራይ እዩ።

እዚ ድማ ኣብ ፍልቀት ኣገባብ ንብልሕን ምግማትን ፍጹም ምግላል ዝብል ኤፒስተሞሎጂካዊ ጸገም እዩ።

ዕላማ ዝኾነ ነገር የለን፣ ብድሕሪ ፍልቀት ዝኾነ ብልሒ እውን የለን፣ ፍልቀት ዕሽነት እዩ፣ ዘይርዳእን ዘይግመትን እዩ፣ ኣብ ዕሽነትን ኣብ ፍጹም ሕጽረት: ሓበሬታን ቁጽጽርን ዝብል ስርዓት እምነት ይፈጥር፤ ኣብ መስርሕ ውጥንን ምምቕራሕን ስራሕትን ዕማማትን፤ ዕላማን ዕላማን ዘይምህላው።

ፍልቀት ኣብ ዓለም፡ ሓበሬታ፡ ውዳበ፡ ምርዳእ፡ ርትዓውነት ዝፍጠር ምዝንባዕ እዩ። ዕላማ ይጎድሎ።

ግምታት ፍልቀት፤

ሀ) ኣብ ንዋታዊ ኣድማስ ብልሒ የለን፤

ለ) ሳዕቤናት (እቲ ሳዕቤን - እቲ ሓቅታት) ጠንቅታቶም ዘረድኡን ​​ዘመኽንዩን፤

ፍጥረት ዝብል እምነት።

ፍጥረትነት ንምርዳእ ወይ ርትዓውነት ናብ መግለጺ ዕላምኡ ንምምጻእ ዘይኮነስ፡ ኣብ መመዓራረዪ ህይወት ከም ሓደ ምትእስሳር፡ ርትዓውነት፡ ምቁጽጻር፡ ምምሕዳርን ምግማትን ዝተዓደለ ፕሮጀክት ማእከላይ ህላወ ብልሒ እዩ ዘመልክት።

ፍጥረት ንፈጣሪ ቅድመ-ግምት ይገብር ዝብል ግምታዊ መርገጺ ምውጻእ፡ ንኣሃዝ ፈጣሪ ከም ንጡፍ ተዋሳኣይ፡ ብልሒ፡ መንፈስ ዘይምዃኑ፡ ወይ ንዋታዊ ነገር ዘይምዃኑ፡ ሽዑ ኣካል ናይ ዝኾነ ዓይነት ኣካል ኣብ ኣድማስ ከይኮነ፡ ስርዓት ሓበሬታ ጥራይን ከምኡ ድማ ስብስብ ዝተወደበ ዳታን ናይ ሓደ ነቲ ኣድማስ ዝውድብን ዘቕርብን ሶፍትዌር ክቆጻጸር ዝኽእል ፕሮቶኮል ዝኾነ ፕሮቶኮል ምኾነ ንባዕሉ ናብ ብልሒ ወዲ ሰብ ብመልክዕ ሳይንሳዊ ሕግታት፡ ወይ ድማ ሳይንሳዊ ስነ-ፍልጠታት እንብሎ ክግለጽን ዝፍለጥን ስብስብ ሕግታት ተፈጥሮ።

መን ወይ እንታይ እዩ ንፍልጠት ሕግታት ኣድማስ ዝቆጻጸሮን ብኸመይከ ነዚ ይገብርዎን?

ፍጥረት (creationism) ዝበሃል ፍልጠት፡ ከም ኣካል መስርሕ ምዕባለን ምፍጣርን ህይወት፡ ብልሒ ፍጹም ኣድላዪ ከምዘይኮነ ብምግማት፡ ነቲ ብፍልቀት ዝገደፎ ተለዋዋጢ ወይ ረቛሒ የተኣታቱ።

ግምታት ፍጥረትነት፤

ሀ) ኣድማስ በሊሕ እዩ፤

ለ) ኣድማስ ንጡፍ እምበር ተሓላቒን ምላሽ ዝህብን ጥራይ ኣይኮነን።

መደምደምታታት፤

ነዚ ዕጽዋ ንምስጋር፡ ኣብ ኣድማስ ብልሒ ከምዘየለ ባዕሎም ዝኣመኑ፡ ፍልቀት ዝቃለሱ ሰባት፡ ብዘይ ዝኾነ ይኹን ቅድመ-ንጥፈት፡ ብልሕን ምግማትን ጥራይ ግብረ-መልሲ ዝህብ፡ ካብ ዓባስን ዘይግደስን ኣጋጣሚ ወጻኢ ካልእ ሕግታት ተፈጥሮ ከምዘየድሊ ዘወግድ ርእሰ-ምምኽናይ ፈጢሮም እዮም። ኩሉ ነገር ነገር እዩ፣ ኩሉ ድኹም እዩ፣ ኩሉ ትርጉም ዘይብሉ፣ ኩሉ ዕላማ ዘይብሉ፣ ኣብ መወዳእታ ድማ ዕላማ ካብቲ ኩነታዊ ረብሓ ባዕሉ ዝለዓል፣ ብዘይ ርትዓዊ መንገዲ ኣቐዲሙ ዝተሓሰበ ፕሮጀክት ወይ ዲዛይን ብኣከባቢ ዝተመስከረን ዝፀደቐን ዝጥቀመሉን እዩ።

ብልሒ ከም ኣካል ናይቲ ጽሩይ ኣምር ስለዘይቅበሎ ዕላማ ወይ ናይ መወዳእታነት የለን፤ ሳይንስ ብኣጋጣሚ ጥራይ እዩ።

Roberto da Silva Rocha, professor universitário e cientista político